Շոգեգոյացում

1.Ինչ է շոգեգոյացումը:

Նյութի անցումը հեղուկ կամ պինդ վիճակից կոչվում է շոգեգոյացում:

2. Ինչ է գոլորշիացումը:

Հեղուկի ազատ մակերևույթից շոգեգոյացումը կոչվում է գոլորշիացումը:

3. Ինչ է խտացումը:

Նյութի ացումը գազային վիճակից հեղուկ վիճակի անվանում են խտացում:

4. Որ գոլորշին է կոչվում հագեցած:

Գոլորշիացող հեղուկի և նրա գոլորշու միջև հավասարակշռություն է հաստատվում, եթե անոթը փակ է, իսկ հեղուկի ջերմաստիճանը չի փոփոխվում: Այդ դեպքում միավոր ժամանակում հեղուկ վերադարձող մոլեկուլների թիվը ժամանակի ընթացքում հավասարվում է հեղուկից միավոր ժամանակում հեռացող մոլեկուլների թվին: Հեղուկի և նրա գոլորշու միջև հավասարակշռության այդպիսի վիճակը կոչվում է շարժուն հավասարակռություն, իսկ գոլորշին որն իր հեղուկի հետ շարժուն հավասարակռության մեջ է, կոչվում է հագեցած:

5. Որ պրոցեսն են անվանում եռում:           

Եռում  անվանում են հեղուկի ամբողջ ծավալում շոգեգոյացման պրոցեսը:

6. Ինչն են անվանում հեղուկի եռման ջերմաստիճան:

Այն ջերմաստիճանը, որի դեպքում հեղուկը եռում է, կոչվում է եռման ջերմաստիճան: Եռման պրոցեսում հեղուկի ջերմաստիճանը չի փոփոխվում:

7. Ինչն են անվանում շոգեգոյացման ջերմություն:

8.  Ինչն են անվանում շոգեգոյացման տեսակարար ջերմություն:

Ֆիզիկական այն մեծությունը, որը ցույց է տալիս, թե հաստատուն ջերմաստիճանում ինչ ջերմաքանակ է անհրաժեշտ (1) կգ հեղուկի գոլորշացման համար,կոչվում է շոգեգոյացման տեսակարար ջերմություն:

Ինքնաստուգում

1. Ո՞ր քիմիական  տարրի  ատոմներն  են  մտնում  թվարկված  բոլոր  նյութերի  բաղադրության  մեջ. նատրիումի  հիդրօքսիդ,  օզոն, ածխածնի (IV) օքսիդ, ջուր, ազոտական  թթու, ծծմբի(VI)  օքսիդ.

1)   ծծումբ                   2)  քլոր             3)  թթվածին             4)  ածխածին

• Օդում  ֆոսֆորի  այրման,  ստացված  ֆոսֆորի (V)  օքսիդի  ջրում  լուծվելը  և  ֆոսֆորական  թթվի  չեզոքացումը  նատրիումի  հիդրօքսիդով  ռեակցիաներըի   ո՞ր  տեսակին  են  համապատասխանում .                 
  • միացման, տեղակալման,  փոխանակման
  • միացման, միացման, փոխանակման
  • փոխանակման, տեղակալման, միացման
  • միացման, փոխանակման,  տեղակալման

• Թթվածնի քանի՞  ատոմ  կա  ալյումինի  օքսիդի  մեկ  մոլեկուլում.

1) 5 2) 1,806 ^. 10²⁴                             3)   2                                         4)  3

• Ո՞ր շարքում  են  գրված  միայն   թթվային  օքսիդների  բանաձևեր.
  • CO₂, Mn₂O₇,  P₂O₅, NO₂
  • Al₂O₃,  K₂O,  SO₃, CrO
  • FeO, P₂O₃, N₂O, BaO
  • CrO₃, CO, SrO, Cs₂O
• Ո՞ր պնդումն  է  ճիշտ  ամֆոտեր (երկդիմի)  օքսիդների  համար.
  • փոխազդում  են  միայն  հիմքերի  հետ
  • փոխազդում  են  միայն  թթուների  հետ
  • փոխազդում  են  և’  հիմքերի, և’  թթուների  հետ

      4)  չեն փոխազդում  են   ո’չ  հիմքերի,  ո’չ  թթուների  հետ

• Որո՞նք են  1, 2, 3, 4  նյութերը  փոխարկումների  հետևյալ  շղթայում.

Cu    ¹  ›   CuO    ²  ›  CuSO₄    ³  ›  CuCl₂    ⁴  ›  Cu(OH)₂

1)  H₂,H₂SO₄, HCl, KOH                     3)  O₂, H₂SO₄, BaCl₂, NaOH

2)   H₂O, SO₃, NaCl, NaOH               4)  O₂, SO₃, HCl, H₂O

• Որո՞նք  են  ոչմետաղ —> թթվային  օքսիդ —> թթու —> աղ  ծագումնաբանական   կապն  արտահայտող  փոխարկումների  շղթայում  համապատասխան   ռեակցիաների   հավասարումների  ձախ  մասերը` ըստ  իրականացման   հերթականության.

ա)  SO₂  +  H₂O =                                         դ)  H₂SO₃  +  CaO =

բ)   S + O₂ =                                                    ե)  SO₂  +  CaO =

գ)   S  +  H₂O =

1)  բ, ե, դ                               2)  բ, ա, դ           3)  գ, դ, ե                        4)  ե, ա, գ

• Ջրածին ստանալու  համար  մետաղական  ցինկի  հետ  ո՞ր  թթուն  են  փոխազդեցության   մեջ      դնում.

1)   խիտ  H₂SO₄             2)  նոսր  H₂SO₄              3)  խիտ  HNO₃           4)  նոսր  HNO₃

• Հետևյալ նյութերից ` HNO<sub>3</sub>,  CaO,  CuSO<sub>4</sub>,  Ca(OH)<sub>2</sub>,  P<sub>2</sub>O<sub>5</sub>  որո՞նք  կփոխազդեն  նատրիումի  հիդրօքսիդի  հետ`   առաջացնելով   չեզոք  աղեր.  Ճիշտ  պատասխանը`   բոլոր  հնարավոր  ռեակցիաների   գործակիցների  գումարն  է.

1)  20                                            2)  21                                      3)  25                               4)  26

1. Ո՞ր շարքի  բոլոր  նյութերն  են  փոխազդում  կալիումի  հիդրօքսիդի  ջրային  լուծույթի   

հետ.        

1)  FeO, CrO₃, HClO                                         3)  ZnO, HClO₄, MgO

2) KCl, SO₂, CO₂                                                                              4)  FeCl₃, ZnO, Mn₂O₇

1. Համապատասխան պայմաններում հետևյալ  զույգերից  մի  քանիսի  նյութերը    

փոխազդում  են. ա)  Zn  և  FeCl₂,    բ)  Fe  և  ZnCl₂,    գ)  Cu  և  AgNO₃,     դ)  CuO  և  HNO₃,

ե)  CuSO₄  և  Fe: Որքա՞ն  է  տեղակալման   ռեակցիաներում  ստացվող  բարդ  նյութերի  

հարաբերական  մոլեկուլային  զանգվածների  գումարը.

1)  392                          2)  480                          3)  476                              4)  264

1. NaOH, H₂SO_4,  Al(OH)₃,  Cu(OH)₂, Ca(OH)₂, Fe(OH)₃  միացություններից  մի  քանիսը  հնարավոր  է  ստանալ  համապատասխան         օքսիդի  և  ջրի  միացումով: Որքա՞ն  է  հնարավոր  ռեակցիաների  հավասարումների  գործակիցների  գումարը.

1)  10                                        2)  25                                     3)  4                                         4)  6

1. Միացություններում +6  օքսիդացման  աստիճան  ցուցաբերող  քիմիական  տարրի  

առաջացրած  0,875 գ  զանգվածով  երկհիմն  թթվի  քայքայումից  գոյացել  է 0,812 գ  այդ 

թթվին  համապատասխանող  օքսիդ: Որքա՞ն է  թթվի  մոլային  զանգվածը (գ/մոլ).

1)  250                                      2)   210                                 3)  162                                      4)  98

1. Թթվածնի քանի՞  ատոմ  է  պարունակում  1,02 գ  ալյումինի  օքսիդը.

1)  1,806 ^. 10²¹                        2)   0,03                                  3)  0,01                           4)  1,806 ^. 10²²

1. 7,8 գ զանգվածով  կալիումը  լուծել  են  48,4 գ  ջրում:  Որքա՞ն  է  նյութի  զանգվածային

բաժինը (%) ստացված  լուծույթում.

1)  20                                    2)    80                                  3)  25                                      4)   65

1. Որքա՞ն է երկաթի  օքսիդի  հարաբերական  մոլեկուլային  զանգվածը, եթե  դրա 19,68 գ   զանգվածով  նմուշը  մինչև  մետաղ  վերականգնելու  համար  ծախսվել  է  8,2656 լ (ն.պ.) ծավալով  ջրածին.

1)  72                                    2)    160                                   3)  23                                      4)   104

1. Ծծմբական և  ազոտական  թթուներ  պարունակող 945 գ զանգվածով  ջրային  լուծույթին      ավելցուկով  բարիումի  քլորիդ  ավելացնելիս  անջատվել  է  116,5 գ նստվածք: Նստվածքի  անջատումից  հետո  մնացած  լուծույթը  չեզոքացնելու  համար  ծախսվել  է  100  գ նատրիումի  հիդրօքսիդ:

W=mն/mլ

Mն=լուծված նյութ

Mլ=լուծույթ

ա)  Որքա՞ն  է  ազոտական  թթվի  զանգվածային  բաժինը (%) ելային  լուծույթում:

W(HNO₃)=7,7%

բ)   Որքա՞ն  է  ելային  լուծույթում  ծծմբական  թթվի  զանգվածը (գ):

W(H₂SO₄)=11գ

1. Պարբերական համակարգի  գլխավոր  ենթախմբերի  տարրերից  մեկի  բարձրագույն  օքսիդի  մոլային  զանգվածը 108 գ/մոլ  է, իսկ  այդ  օքսիդում  թթվածնի  զանգվածային  բաժինը  74 % է:

ա)  Որքա՞ն  է  այդ  տարրի  ջրածնային  միացության  մոլային  զանգվածը (գ/մոլ):

Mr(NH₃)=14+3=17

M(NH₃)=17գ/մոլ

բ)  Ի՞նչ  զանգվածով (գ) թթու  կառաջանա  այդ  օքսիդի  մեկ  մոլը  ջրում  լուծելիս:

N2O5+H2O=2HNO₃

Mr(N₂O₅)=28+80=108գ/մոլ

Mr(HNO₃)=63

2HNO₃=63×2=126

and, but, yet, or…

Շատ հաճախ հարկ է լինում կապել երկու պարզ ընդարձակ նախադասությունները՝ խոսքն ավելի հակիրճ ու սահուն դարձնելու համար. and-և կամ իսկ, but-բայց, yet-բայցևայնպես, or-այլապես, both…and-և…և, so-այսպիսով, either…or-կամ…կամ, neither…nor–ոչ…ոչ, not only…-but…as well-ոչ միայն…այլ նաև.

Examples.

and

She finished her homework. She went out.

She finished her homework and went out. Այստեղ «և» է թարգմանվում:

She drank a cup of tea. Nick refused to drink anything.

She drank a cup of tea and Nick refused to drink anything.

but 

She studied hard. She failed the exam.

She studied hard but failed the exam.

So 

It was raining heavily. I stayed at home.

It was raining heavily, so I stayed at home.

yet 

I was very tired. I continued working.

I was very tired, yet I continued working.

or 

Stop mocking your sister. I will punish you.

Stop mocking your sister or I will punish you.

both…and – և … և

John likes action films. Nick likes action films.

Both John and Nick like action films.

either…or – կամ … կամ

You can come at seven. You can come at eight.

You can come either at seven or eight.

neither …nor ոչ …. ոչ

Nick doesn’t like Indian films. John doesn’t like Indian films.

Neither Nick nor John likes Indian films.

not only…but…as well ոչ միայն ….. այլ նաև

He copies out the new words. He learns the new words.

He not only copies out the new words but learns them as well.

Նա ոչ միայն դուրս է գրում նոր բառերը, այլ նաև սովորում է դրանք:

Միացրեք նախադասությունները օրինակներում նշված կապակցող բառերով: Join the sentences with the linking words mentioned above.

She doesn’t like Chemistry. She doesn’t like Biology.

She does not  only like Chemistry but does not like Biology as well.

You should study hard. You will fail the exam.

You should study hard or you will fail the exam.

I did my lessons. I switched on the TV set.

I did my lessons and I switched on TV set.

You can go to the Black Sea for your holiday. You can go to Jermuk for your holiday.

You can go either to the Black Sea or Jermuk for your holiday.

I finished school ten years ago. My friend finished school ten years ago.

Both my friend and I finished the school ten years ago.

I can lend you my cell phone. You should give it back in an hour.

I can lend you my cell phone but you should give it back in an hour.

Translate the sentences into English.

Ե՚վ իմ քույրը, և՚ ես գնացինք գնումներ անելու:

Both my sister and I went to shopping.

Նա չի խոսում ո՚չ վրացերեն, ո՚չ ռուսերեն:

She speaks neither Georgian nor Russian.

Դու ոչ միայն պետք է  ափսեները լվանաս, այլ նաև հատակը ավլես(sweep the floor):

You not only should wash the dishes but sweep the floor as well.

Նա շատ էր ուզում ավտոմեքենա գնել, բայց չէր կարողանում փող խնայել (save money for) դրա համար:

He wanted to buy a car so much but couldn’t save money for that.

Սուսանը արկածային գրքեր է կարդում, իսկ Լևոնը պատմավեպեր է սիրում կարդալ:

Susan reads adventure books and Levon likes to read historical novels.

Դու կարող ես կամ համերգ գնալ, կամ՝ թատրոն:

You can go either to the concert or to the theater.

Նա շատ էր ուզում շարունակել իր կրթությունը համալսարանում (continue his education at the university), բայցևայնպես, քիչ էր աշխատում:

He wanted to continue his education at the university a lot but he didn’t work hard.

Ես չգիտեի դեպի հյուրանոց տանող ճանապարհը, այսպիսով հարցրեցի ոստիկանին:

I didn’t know the way to the hotel so I asked the police.

Նյութի ագրեգատային վիճակները

• 

• Ինչ ագրեգատային վիճակներում կարող է լինել նյութը:

Նյութը կարող է լինել պինդ, հեղում կամ գազ ագրեգատային վիճակներում:

• Որոնք են ջրի ագրեգատային վիճակները: 

Սովորական պայմաններում ջուրը հեղուկ է, բայց բացի այդ այն կարող է լինել պինդ և գազ ագրեգատային վիճակներում:

• Ինչով են բնորոշվում նյութի այս կամ այն ագրեգատային վիճակները:

Պինդ մարմինն ունի որոշակի ձև և ծավալ, որոնք փոփոխելու համար անհրաժեշտ է պինդ մարմնի վրա ուժ գործադրել: Այսինքն՝ պինդ մարմինը պահպանում է և՛ իր ձևը, և՛ ծավալը: Հեղուկը պահպանում է իր ծավալը, սակայն հեշտությամբ փոխում է ձևը՝ ընդունելով այն անոթի ձևը, որ մեջ լցված է:

Ի տարբերություն պինդ մարմնի և հեղուկի՝ գազը չունի ո՛չ սեփական ծավալ, ո՛չ էլ ձև: <<Գազի ծավալ>> ասելով հասկանում ենք այն անոթի տարողությունը, որի մեջ լցված է գազը:

• Որ պրոցեսն է կոչվում հալում:

Բյուրեղային նյութի անցումը պինդ վիճակից հեղուկ վիճակի կոչվում է հալում:

• Որ պրոցեսն է կոչվում պնդացում:

Հեղուկ նյութի անցումը հեղուկ վիճակից պինդ վիճակին, կոչվում է պնդացում։

• Ինչ է հալման ջերմատիճանը:

Հալման ջերմաստիճանը այն ջերմաստիճանն է, որում մարմինը պինդ վիճակից վերածվում է հեղուկ վիճակի։

• Ինչ է գոլորշիացումը:

Հեղուկի ազատ մակերևույթից շոգեգոյացումը կոչվում է գոլորշիացում։

• Ինչ է խտացումը:

Խտացումը գազային վիճակից հեղուկ վիճակի վերածվելն է։

• Որ գոլորշին է կոչվում հագեցած:

Այն գոլորշին, որը պահպանում է շարժուն հավասարակշռություն հեղուկի հետ, կոչվում է հագեցած։

Май

Задание 1.Проект » Краски в нашей жизни»

Работа с текстом:

Древние художники много десятков тысяч лет до нас рисовали на стенах пещер, на скалах… на собственной коже! (Кстати, обычай раскрашивать лицо, тело существует у многих племён в тропических странах и сейчас.) Древние художники с помощью рисунков ещё и колдовали. Охотники-художники считали, что надо обязательно нарисовать косматых бизонов, огромных мамонтов, пугливых оленей, быстрых лошадей — и тогда уж все эти звери непременно станут добычей охотников. А чтобы колдовство было надёжнее, чтобы рисунок не исчез, художники сначала брались за острые камни и высекали на камнях контуры рисунка, а потом в углубление втирали глину, смешанную с жиром.

Лучше всего краски сохранялись в пещерах. Поэтому из вечной тьмы пещер, из глубины тысячелетий и пришли к нам творения художников каменного века. Какими же красками рисовали древнейшие художники? Самой первой краской была глина. А глины, бывают разные — жёлтые, красные, зеленоватые, белые… Чёрный цвет давала копоть, сажу.

Проходили тысячелетия, понадобились другие краски, более стойкие, яркие. Такие, которыми можно было бы разрисовывать щиты, выделанные кожи, раскрашивать головные уборы и оружие, а затем и первые ткани. Эти краски дали растения: кора барбариса и ольхи, молочай, шелковица — жёлтую краску; отвары луковой шелухи, оболочки грецких орехов, коры дуба, листьев хны — коричневую. Для получения красного цвета пригодились некоторые ягоды.

Средневековые художники готовили краски сами, смешивая порошки пигментов и жиры. Такие краски нельзя было хранить дольше одного дня, так как при контакте с воздухом они окислялись и затвердевали.

Задание: написать или создать репортаж о том, что именно наполняет вашу жизнь красками, делает ее яркой и радостной. Все, что нас окружает — наши игрушки, книги, стены нашего дома имеет свой цвет и этот цвет влияет на наше настроение и мироощущение, а иногда даже на здоровье, поэтому люди всегда стремиться найти способ разукрасить действительность. Не забудь приложить/ сделать фотографию к работе.

Я часто читаю разные книги. И мне не нужно знать, какими цветами автор наполнил книгу, или обращать внимание на цвет обложки книги, чтобы понять, в каких цветах описана книга. Все, что мне нужно сделать, это прочитать  и я начинаю представлять историю в соответствующих цветах. Например, я представляю мрачные истории в темных  цвтах, счастливые истории в ярких цвтах. Например, оранжевый меня успокаивает, поэтому я представляю спокойные истории в этом цвете. И каждый цвет у меня с чем-то ассоциируется. Обычно мы не обращаем особого внимания на цвета вокруг нас, но психологи говорят, что цвета играют очень важную роль в нашей жизни. Цвета могут изменить наше настроение, иметь плохой или хороший эффект, но в то же время могут повлиять на наше психическое здоровье…

Все мы знаем разных известных художников и если мы внимательно изучим их картины, мы заметим, что есть цвета, которые повторяются во всех их картинах. Благодаря этим цветам мы можем многое узнать о них, о том, что они чувствовали, когда рисовали эти картины, об их эмоциях, настроении – все это можно понять благодаря цветам, которые они использовали …

После всего этого я хочу сказать, что людям нужно больше внимания уделять цветам, потому что они действительно играют очень важную роль в нашей жизни.

Немного о цветах и ​​их значении в нашей жизни

Цвета обычно делятся на две категории: теплые и холодные.

Теплые цвета, такие как красный, оранжевый, желтый и их комбинации, создают иллюзию тепла, потому что напоминают нам солнечный свет или вереск.

Визуально теплые цвета будут казаться вам ближе или приближаться к вам.

Холодные цвета, такие как синий, фиолетовый и зеленый, создают ощущение спокойствия и расслабления, потому что они визуально напоминают элементы природы, такие как вода, небо и трава. В отличие от теплых цветов, холодные цвета кажутся более далекими или удаляющимися от нас. Окружение себя правильными цветами может улучшить ваше настроение, снять стресс и помочь вам хорошо выспаться.

Теплые цвета могут быть манящими, успокаивающими и стимулирующими. и вызывать сильные чувства, такие как радость, игривость и страсть.

• Красные атрибуты – любовь, страсть, здоровье, радость, энергия и жизнь.
• Оранжевые атрибуты – тепло, перемены и здоровье.
• Желтые атрибуты – счастье, радость, тепло, оптимизм.
• Розовые атрибуты – романтика, нежность, сладость, игривость.
• Золотые атрибуты – богатство, достаток и традиции.

Холодные цвета действуют успокаивающе, помогают снять стресс и освежить.

• Синие атрибуты – спокойствие, мудрость, важность, доверие и честность.
• Зеленые атрибуты – здоровье, рост, окружающая среда, спокойствие и гармония.
• Фиолетовые атрибуты – богатство, благородство, роскошь, спиритизм, магия, творчество.
• Белые атрибуты – невинность, чистота, ясность и открытость.
• Черные атрибуты – авторитет, мощь, элегантность и загадочность.

Цвета играют жизненно важную роль в нашей жизни и в том, как мы реагируем на окружающее. Цвета, которыми вы себя окружаете, могут влиять на вашу точку зрения и эмоции, а также на окружающих.

Сочетание теплых и холодных оттенков поможет вам найти собственный баланс, поэтому используйте приведенное выше краткое руководство в качестве отправной точки, чтобы помочь вам определить, как использовать их в своих интересах и помочь себе в повседневных ситуациях.

Линк- https://chipolo.net/en/blogs/the-importance-of-colors-in-our-life

Задание 2. Проект “ Для чего строились крепости”

В древности и в Средние века городские стены и башни строились из камня, кирпича, дерева. Вокруг них обычно прорывался ров, иногда наполненный водой. Городские укрепления служили для укрытия от врага горожан и жителей окрестных поселений.

Приход врага практически всегда означал для жителей разграбление их имущества, зачастую также они угонялись в рабство, нередкими были и массовые убийства. Поэтому при приближении врага жители стремились спрятаться за городскими стенами, взяв с собой те ценности, которые было можно взять.

Взять крепость было непросто, для этого требовались осадные орудия, подкопы, штурмовые лестницы. Более верным способом было осадить крепость и ждать, когда в ней закончится продовольствие и начнётся голод. Однако в случае длительной осады голод грозил и осаждающим, после того, как они опустошали все окрестности, так как подвоз продовольствия в ту эпоху было осуществить крайне затруднительно.

Просмотреть видео “ Как строились крепости в средние века” . Написать своими словами, что вы узнали по теме.

Столетия назад могущественные государства построили крепости, чтобы защитить свою территорию от врага.  Сначала они были деревянными, но по мере того, как люди менялись и развивались, вскоре они начали строить каменные замки, которые были более безопасными и долговечными, чем деревянные замки.  Первые крепости были построены в 12 веке.  Замки часто строили в труднодоступных местах или на высоком возышености.  Из-за этого врагу было труднее атаковать крепость.  Они долго не могли выдержать замок без воды, поэтому вырыли там большие колодцы. Еда была очень важной.  В замках было много еды, но если она закончится, людям придется либо сдаться, либо умереть с голоду. В замках были большие железные ворота, мост, большая башня и т. Д.

Чтение легенд об армянских  крепостях.

Какие еще легенды о крепостях вы знаете , расскажите.

Легенда про Хор Вирапе

В старинном армянском разговоре говорится, что по преданию на месте этой крепости-храма находился старый Арташат, бывшая столица Армении. На холме, где сейчас стоит красивая церковь, находилась подземная тюрьма для приговоренных к смертной казни Хор Вирап. С этим местом связана традиция, рассказывающая об обращении в христианство в Армении. Король Трдат (который оставался верным языческим богам) бросил этого узника, Григория Просветителя, за его христианские проповеди и верования.

Так прошло четырнадцать лет. И однажды утром, после того, как христиане были окровавлены и сурово наказаны, король Трдат испытал сильную боль. Он упал с колесницы, задохнулся, укусил собственное тело, а затем превратился в свинью. Сестра Трдата ночью увидела во сне ангела, а утром объявила слугам:

-Безумие короля никогда не прекратится, если вы немедленно не освободите Григория Просветителя.

Сначала придворные ему не поверили. Но когда тот же сон повторился в пятый раз, они решили поехать хотя бы в Арташат. Они подошли к яме и спустили в нее толстую веревку.

– Григор, если ты жив, вставай!

Григор схватил его за веревку и вывел в мир. Его вымыли, одели и отвели к царю. Григорий опустился на колени и молился Богу, чтобы он вернул Трдата в человеческий облик. Люди смотрели на Григория и гадали, какая душа должна быть у человека, чтобы молиться без всяких сомнений и отомстить за исцеление своего заклятого врага. Через несколько дней человеческий облик Трдата был полностью восстановлен.

После этих событий Трдат изменил свое мировоззрение. Он стал самым верным и ревностным защитником христианства. И Армения стала первой страной в мире, принявшей христианство в качестве официальной религии. Произошло это в триста первом году. Монастырь Хор Вирап был построен на месте тюремной ямы.

Задание 3. Фразеологизмы

А что такое фразеологизмы?

Это устойчивые сочетания слов с неизменным порядком. Чтобы понять лексическое значение фразеологизма, объясняют смысл всего сочетания слов целиком, а не каждого его слова по отдельности.

Фразеологический оборот «собаку съел» ни к собаке, ни к еде не имеет никакого отношения. Обозначает он опытного, умелого, знающего все тонкости какого-либо дела человека.

Ну а выражение «устал, как собака». Оно популярно не только в русском языке и обозначает крайнюю степень усталости до изнеможе́ния.

О фразеологизме «живут как кошка с собакой» я уже говорил. Это значит, «живут недружно», «постоянно ссорятся».

Хотя я могу привести множество примеров того, что кошка и собака бывают неразлучными друзьями! Но тем не менее из фразеологизма слова не выкинешь…

Следующий фразеологический оборот – «собака на сене». Так говорят о человеке, который сам не пользуется чем-либо и не даёт пользоваться другим.

Когда говорят «как собаке пятая нога», имеют в виду кого-то или что-то совершенно ненужное и бесполезное.

А теперь рассмотрим фразеологизм «вот где собака зарыта». Я думаю, вы уже поняли, что никто собаку в землю не зарывал. Так говорят, когда хотят подчеркнуть, что именно здесь скрывается самая суть вопроса или проблемы, причина какой-то проблемы.

Фразеологические обороты со словом «зубы».

А вы знаете, друзья мои, что очень часто фразеологический оборот можно заменить одним словом? Вот даже те фразеологизмы, к которым вы сейчас подбирали значения. Не верите? А вот посмотрите!

Конечно, можно использовать не фразеологические обороты, а вот эти всем знакомые слова. Но ведь без фразеологизмов наша речь была бы довольно скучной!

Конечно, можно использовать не фразеологические обороты, а вот эти всем знакомые слова. Но ведь без фразеологизмов наша речь была бы довольно скучной!

Помните фразеологизм «собаку съел»,   что означает «опытный, умелый, знающий все тонкости какого-либо дела человек»?

А ещё такое же значение имеют фразеологизмы «прошёл огонь, воду и медные трубы», «стреляный воробей», «все ходы и выходы знает»,

А если взять, к примеру, фразеологизм, обозначающий человека, который абсолютно не разбирается в обсуждаемом вопросе, – «ни в зуб ногой».

Повествуя о фразеологизмах, нельзя не рассказать о том, как они возникают.

Есть исконно русские фразеологизмы. Они связаны с историей и культурой России, обычаями и традициями русского народа, например: топорная работа, то есть что-то грубо, наспех сделанное.

Ведь топором тонкую, изящную работу не сделать.

Работать спустя рукава – делать что-либо небрежно, кое-как.

В Древней Руси носили верхнюю одежду с очень длинными, до колен или даже до земли, рукавами. Поэтому хорошо работать можно было, только засучив рукава.

Многие фразеологизмы возникли из пословиц.

Например, из пословицы «не в свои сани не садись» взят фразеологизм «садиться не в свои сани», то есть заниматься делом, к которому неспособен. 

«За двумя зайцами погонишься, ни одного не поймаешь». Из этой пословицы возник фразеологизм «погнаться за двумя зайцами», то есть пытаться сделать одновременно несколько дел и потерпеть неудачу.

Узнать значение этих и других фразеологизмов можно в специальных фразеологических словарях.

А сейчас мы с вами ещё раз повторим то, что должны знать о фразеологизмах.

Фразеологизм – это устойчивое сочетание слов, имеющее определённое значение.

Слова в фразеологизмах нельзя заменить или пропустить, так как может измениться смысл сказанного.

Для того, чтобы объяснить смысл фразеологизма, нам надо объяснять не значение каждого слова, а смысл всего устойчивого сочетания слов в целом.

Задания: Составить 6-7 предложения с изученными фразеологизмами.

Вчера после тяжелой работы отец, устал как собака.

Несколько часов они ломали голову, чтобы  решить проблему.

Oн знал эту историю назубок.

Она как стреляный воробей.

Он погнался за двумя зайцами и потерял дом.

Этот девочка как будто собака на сене. Вот поеэтому я ее не люблю.

The school year is coming to an end

I. Ընտրեք այս երկու վերնագրերից մեկը և գրեք մի կարճ շարադրություն: a) I am happy because the school year is coming to an end. b) I am not happy because the school year is coming to an end.

I’m happy because the school year is coming to an end. I will have more time to do my favorite things, I will try to read as many different books as possible, I will try to learn something new or acquire a new hobby. But at the same time, I do not want the school year to come to an end because I like learning new things, and doing my homework … And I think it is a little uninteresting without school …

II. Օգտագործեք այս նախադասությունները ճիշտ տեղերում` ի պատասխան ներկայացվածներին: Use the following sentences in their right places in answer to the given ones.

I am sorry.

You should go to bed early.

You can use an English explanatory dictionary.

Take this pill.

Let me read it.

1.I have got a headache.

Take this pill.

2. I don’t understand this English word.

You can use an English explanatory dictionary.

3. I am always late for my classes in the mornings.

You should go to bed early.

4. I have received a strange message.

Let me read it.

5. Yesterday our pet dog was run over by a car.

I am sorry.

III. Ստուգում ենք լսելով հասկանալու կարողությունը: Լսե՛ք այս երկխոսությունը, որը տեղի է ունենում գրադարանում. https://learnenglishteens.britishcouncil.org/skills/listening/beginner-a1-listening/library-giving-personal-information հետո պատասխանեք առաջարկվող հարցերին

1.Lucy’s surname is

a) More

b) Moor

c) Moore

She is in class

a) 1c

b) 1b

c) 4b

Lucy is

13

14

15

The librarian asks for Lucy’s

a) address

b) photo

c) passport

IV Write down possible questions to the given answers, in the result of which we will have a dialogue. Գրեք հնարավոր հարցեր տրված պատասխաններին և արդյունքում կունենանք մի երկխոսություն.

Hello. What’s your name?

My name is John Smith.

2. Where are you from, John?

I am from the USA.

3. Where are you staying?

I am staying at the Mariot Hotel.

4. What foreign languages do you speak?

I speak Russian, Spanish and French.

5. Do you have free breakfast every day?

Yes, I do.

Ռեֆլեքսներ

Ռեֆլեքսն օրգանիզմի պատասխան ռեակցիան է միջավայրից ստացվող գրգիռներին, որն իրականանում է նյարդային համակարգի մասնակցությամբ:

Ռեֆլեքսի կառուցվածքային հիմքը ռեֆլեքսային աղեղն է։ Դա այն ուղին է, որով հաղորդվում են նյարդային գրգիռները ռեֆլեքսի իրականացման ժամանակ։ 

Նյարդային համակարգի գործունեությունն իրականացվում է ռեֆլեքսների միջոցով:

Ռեֆլեքսն իրականանում է ռեֆլեքսային աղեղի միջոցով, որի կազմի մեջ մտնում են հետևյալ օղակները՝

Արտաքին կամ ներքին ազդակներն ընդունող ընկալիչներ,

Զգայական նեյրոն, որը գրգիռը հաղորդում է հաջորդ օղակին

Միջանկյալ նեյրոններ, որոնք առաջացնում են նյարդային կենտրոն և վերլուծում ստացված ազդակները,

Շարժողական նեյրոն, որն ապահովում է նյարդային պատասխան ազդակների հաղորդումը ծայրամասային օրգաններին ու հյուսվածքներին,

Գործարկող օրգան (մկան, գեղձ), որն իրականացնում է համապատասխան ռեֆլեքսի գործունեությունը։

Ռեֆլեքսները լինում են բարդ և պարզ:

Պարզ ռեֆլեքսի դեպքում ռեֆլեքսային աղեղը կազմված է երկու նեյրոնից (զգայական և շարժական), իսկ բարդի ժամանակ այն բազմանեյրոն է  (զգայական, ներդիր, շարժողական): Պարզ ռեֆլեքսներից են՝ հազի, արմնկային, ծնկային, աքիլեսյան, փռշտալու և այլ ռեֆլեքսները, իսկ բարդ ռեֆլեքսներից են քայլելու, վազելու և վեգետատիվ ֆունկցիաներն իրականացնող ռեֆլեքսներն:

Ռեֆլեքսները լինում են պայմանական և ոչ պայմանական:

Ոչ պայմանական ռեֆլեքսները բնածին են, ժառանգվում են ծնողներից և պահպանվում ողջ կյանքի ընթացքում:

Ոչ պայմանական են  սննդային, պաշտպանական, կողմնորոշման, սեռական ռեֆլեքսները: 

Սննդային ռեֆլեքսներնի հայտ են գալիս ծնվելուց անմիջապես հետո: Օրինակ նորածնի շուրթերը մոր կրծքին հպվելիս առաջանում է ծծելու ռեֆլեքս: Սննդային ռեֆլեքսներ են նաև մարսողական հյութերի արտազատումը, ինչպես նաև ծծելու, ծամելու, կլլմանը մասնակցող մկանների, մարսողական ուղու պարբերական կծկումները:

Պաշտպանական են այն ռեֆլեքսները,որոնք օրգանիզմը պաշտպանում են վնասակար գործոններից:Օրինակ,ձեռքի հետ քաշելն այրող առարկային հպվելիս, աչքի թարթումը,շնչառության հաճախացումը,հազը,փռշտոցը, վտանգից փախչելը  և այլն:

 Կողմնորոշման ռեֆլեքսներն առաջանում են շրջապատող միջավայրի անակնկալ փոփոխություններից  ,որի դեպքում դիտվում է ամբողջ օրգանիզմի ակտիվացում`մարդը լարում է ուշադրությունը,լսողությունը,փոխվում են շնչառությունը,սրտի կծկումների հաճախությունը և այլն:

 Սեռական ռեֆլեքսներն առաջանում են սեռական հասունացման ժամանակ և կապված են օրգանիզմի բազմացման հետ:

Կյանքի ընթացքում առաջանում են բազմաթիվ նոր ռեֆլեքսներ, որոնք կոչվում են պայմանական ռեֆլեքսներ:

Պավլովի ուսմունքը նյարդային գործունեության մասին

Բարձրագույն նյարդային գործունեությունը գլխուղեղի մեծ կիսագնդերի կեղևում ընթացող միմյանց հետ փոխկապակցված և ներդաշնակ գործընթացներ են, որոնցով պայմանավորված են մարդու մտածողությունը, գիտակցությունը, խոսքը, հիշողությունը, վարքը, հոգեկան երևույթները և հասարակական կյանքը։

Բարձրագույն նյարդային գործունեության ուսումնասիրությամբ զբաղվել են ռուս խոշոր գիտնականներ Սեչենովը և Պավլովը։ Սեչենովը ցույց է տվել, որ գլխուղեղը կարող է ուժեղացնել կամ արգելակել ողնուղեղի ռեֆլեքսային գործունեությունը։ Փաստորեն, նյարդային համակարգի բարձրագույն բաժիներն ունակ են կարգավորելու ավելի ստորին բաժինների գործառույթը։ Այդ բաժիններն են ենթակեղևային կենտրոնները, ուղեղաբունը, ողնուղեղը, որոնք կարգավորում են ներքին օրգանների, օրգան-համակարգերի ռեֆլեքսային գործունեությունը և համարում են ցածրագույն նյարդային համակարգ։

Տեսակարար ջերմունակություն

  1.Մարմինների որ հատկությունն է բնութագրում տեսակարար ջերմունակությունը:

Տեսակարար ջերմունակությունը բնութագրում է մարմինների հեշտ կամ դժվար տաքանալու հատկությունը: 

            2. Որ ֆիզիկական մեծությունն են անվանում ( նյութի) տեսակարար ջերմունակություն: 

Այն ֆիզիկական մեծությունը, որը ցույց է տալիս, թե որքան ջերմաքանակ է անհրաժեշտ նյութի 1 կգ-ը 1°-ով տաքացնելու համար, կոչվում է այդ նյութի տեսակարար ջերմունակություն:

            3. Ինչ է ցույց տալիս տեսակարար ջերմունակությունը:

Տեսակարար ջերմունակությունը ցույց է տալիս , թե որքան ջերմաքանակ է պետք միեւնույն զանգվածով տարբեր մարմինները տաքացնելու համար: 

            4. Ինչ միավորով է չափվում տեսակարար ջերմունակությունը:

1Ջ-ով

   5. Գրել տեսակարար ջերմունակությունը սահմանող բանաձևը:

c = Q/m(t2 – t1)

   6. Ինչու մեծ լճերի, ծովերի առափնյա վայրերում եղանակը մեղմ է:

Ծովերը դանդաղ են տաքանում գարնանը, նաև դանդաղ են սառչում աշնանը՝ մեծ ջերմաքանակ տալով շրջապատին: Աշնանային տաք եղանակը պահպանվում է երկար ժամանակ, ուստի ձմեռը ծովամերձ վայրերում, որպես կանոն մեղմ է:

   7. Ինչ բանաձևով են որոշում տաքանալիս մարմնի ստացած ջերմաքանակը: Իսկ սառչեիս մարմնի տված ջերմաքանակը:

Q=cm(t2C0−t1C0) 

   8. Ձևակերպեք ջերմափոխանակման օրենքը:

Եթե ջերմափանակությանը մասնակցող մարմինների համակարգը մեկուսացնենք արտաքին միջավայրից, ապա որոշ ժամանակ անց այդ մարմնինների ջերմաստիճանները կհավասարվեն: Այդ ընթացքում տաք մարմնինների տված Q1 ջերմաքանակի և սառը մարմնինների ստացած Q2 ջերմաքանաքի գումարը զրո:

   9. Գրել ջերմային հաշվեկշռի հավասարումը:

Q1 + Q2 = 0

Ի՞նչ է կալորիան

• 

Կալորիականությունը էներգիայի միավոր է: Պատմականորեն, գիտնականները սահմանել են «կալորիա» ՝ էներգիայի կամ ջերմության միավոր, որը կարող է գալ տարբեր աղբյուրներից, ինչպիսիք են ածուխը կամ գազը: Սննդարարական իմաստով, բոլոր տեսակի սնունդը ՝ լինեն դրանք ճարպեր, սպիտակուցներ, ածխաջրեր կամ շաքարեր, կալորիաների կարևոր աղբյուր են, որոնք մարդկանց անհրաժեշտ է ապրելու և գործելու համար:

1863 թ.-ին, կալորիան սահմանվել է որպես ջերմության քանակ, որն անհրաժեշտ է 1 լիտր  ջրի ջերմաստիճանը 0-ից 1 աստիճանի ցելսիուս բարձրացնելու համար: 1925 թ.-ին կալորիաները գիտականորեն որոշվեցին ջոուլների տեսքով, որոնք միավորներ են, որոնք սովորաբար օգտագործվում են ֆիզիկոսների կողմից: Սա է պատճառը, որ երբեմն տեսնում ենք, որ կալորիաները կոչվում են կիլոջոուլներ, հատկապես Եվրոպայում և Ավստրալիայում: Մեկ կալորիան հավասար է 4,18 ջոուլի, 1 ջոուլը հավասար է 0.000239006 կալորիայի:

Կալորիաները մեր օգտագործած սննդամթերքներում էներգիա են հաղորդում ջերմության տեսքով, որպեսզի մեր մարմինները կարողանան գործել: Սա նշանակում է, որ մենք պետք է որոշակի քանակությամբ կալորիաներ ուտենք միայն կյանքը պահպանելու համար: Բայց եթե մենք շատ կալորիաներ ենք ընդունում, ուրեմն կարող ենք գիրանալ:

Կալորիականությունը չափման միավոր է: Մասնավորապես, այն սահմանվում է որպես ջերմության քանակ, որն անհրաժեշտ է մեկ գրամ ջրի ջերմաստիճանը մեկ աստիճան ցելսիուս բարձրացնելու համար:

 Չնայած, երբ «կալորիականություն» բառը օգտագործվում է սննդամթերքի նկատմամբ, մարդիկ սովորաբար իրականում խոսում են որոշակի ապրանքի կիլոկալորիաների քանակի մասին, ինչը նշված է սննդի պիտակների վրա: Մեկ մեծ կիլոկալորիան (կկալ) համարժեք է 1000 փոքր կալորիայի:

Սննդամթերքները, որոնք մենք ուտում ենք, մեր մարմնին տալիս են կալորիաներ ՝ ապահովելով այն էներգիան, որն անհրաժեշտ է ապրելու և առողջ մնալու համար: Ամեն ինչ, ինչ մենք անում ենք, ապավինում է էներգիայի, որը գալիս է կալորիաների տեսքով, լինի դա միանգամից բազմոցին նստած կամ մարաթոնի վազք:

Սննդամթերքի կալորիաները ապահովում են էական էներգիա, բայց եթե չափից շատ եք սպառում, ավելորդ քաշ կստանաք: Այս ավելորդ կալորիաները պահվում են որպես մարմնի ճարպ: Առողջություն պահպանելու համար ձեր մարմնին պետք է պահեստավորված ճարպ: Բայց շատ ճարպը կարող է առողջական խնդիրներ առաջացնել:

Այսպիսով, ինչպե՞ս համոզվել, որ շատ կալորիաներ չեք ուտում: Կարևոր է հասկանալ ձեր կալորիականությունը: Դա այն կալորիաների քանակն է, որոնք ձեր մարմնին անհրաժեշտ են հիմնական նյութափոխանակության գործառույթներն ու ամենօրյա ֆիզիկական գործունեությունը կատարելու համար: Կարող եք հաշվարկել ձեր կալորիականությունը ՝ օգտագործելով առցանց հաշվիչ:

Մարդկանց համար օրական առաջարկվող կալորիականությունը կարող է տատանվել 1600-ից 3000 կալորիա օրական

Բայց այդ թիվը ընդհանուր գնահատական ​​է, և անհատական ​​կարիքների համար կան բազմաթիվ փոփոխականներ: Տղամարդիկ կարող են մի քիչ ավելի շատ ուտել, կանայք պետք է ավելի քիչ ուտեն, քանի որ նրանց մարմինները փոքր են և պակաս ճարպի կարիք ունեն: Ձեր անհատական ​​կալորիականության կարիքը կախված է մի քանի գործոններից, ինչպիսիք են ձեր գործունեության մակարդակը և նյութափոխանակությունը:

Քանի որ ճարպը մեկ գրամի համար ավելի շատ կալորիա է ապահովում, շատ առողջ ուտողներ փորձում են սահմանափակել իրենց սննդակարգում ճարպի քանակը: Բայց ճարպի որոշ տեսակներ անհրաժեշտ են առողջ մարմնի համար: Օրինակ ՝ պոլիհագեցած ճարպը օգնում է ձեզ պահպանել առողջ սիրտը: Եվ չնայած ածխաջրերն ավելի քիչ կալորիաներ են տալիս, զտված ածխաջրերն ավելի քիչ սնուցիչներ են տալիս, քան բարդ ածխաջրերը:

Ձեր կալորիականության ընդունման հաշվառումը կօգնի ձեզ ավելի լավ հասկանալ, թե որքան կալորիա է անհրաժեշտ ձեր մարմնին որոշակի քաշ կորցնելու, ավելացնելու կամ պահպանելու համար: Ինչ էլ որ լինի ձեր նպատակը, իմանալը, թե քանի կալորիա եք ուտում, ցանկալի արդյունք ստանալու համար անհրաժեշտ է:

Ձեր կալորիաները հաշվելու եղանակներից մեկը սննդամթերքի օրագիր պահելը և գրեք այն ամենը, ինչ ուտում եք, ապա փնտրեք յուրաքանչյուր ապրանքի կալորիականությունը: Մեկ այլ տարբերակ է բեռնել ծրագիր, որը հաշվում է ձեր կալորիաները ձեզ համար:

Ամենակարևորը հիշելն այն է, որ կալորիաները շատ կտրուկ չկրկնվեն: Շատ ցածր կալորիականությամբ նորաձեւության դիետա պահելը կարող է վտանգել ձեր առողջությունը և առողջական խնդիրներ առաջացնել:

Առողջ դիետա պահելու շատ տարբեր եղանակներ կան, որոնք ապահովում են ձեր մարմնի էներգիան անհրաժեշտ քաշը կորցնելու, ավելացնելու կամ որոշակի քաշ պահպանելու համար: Կալորիաների հաշվարկը ընդամենը մեկն է: Մասերի վերահսկումը և սննդանյութերով հարուստ սնունդ ընտրելը նույնպես կարևոր գործոններ են:

Հիշելու բանն այն է, որ չկան «լավ» կամ «վատ» կալորիաներ, կամ նույնիսկ սնունդ: Փոխարենը, որքան լավ ես հասկանում, թե ինչ է կալորիաները և ինչու պետք է քեզ հոգ տանի, այնքան հեշտ է ընտրություն կատարել, թե որ կալորիաները կօգնեն քեզ հասնել քո հատուկ նպատակներին:

Հղումը՝ https://www.verywellfit.com/what-is-a-calorie-and-why-should-i-care-3496238

Նիբելունգների երգը

• Ի ՞նչ է էպոսը

Էպիկական բանաստեղծությունը պոեզիայի երկար, պատմողական գործ է: Այս երկար բանաստեղծությունները սովորաբար մանրամասնում են հեռավոր անցյալի արտասովոր սխրանքներն ու հերոսների արկածները: «Էպոս» բառը գալիս է հին հունական «epos» տերմինից, որը նշանակում է «պատմություն, բառ, բանաստեղծություն»:

• Ինչպե՞ս են առաջացել էպոսը:

Էպիկական բանաստեղծությունները հետևում են մարդկության վաղ շրջանի քաղաքակրթություններից ՝ և՛ եվրոպական, և՛ ասիական: Վերցրեք Գիլգամեշի էպոսը, որը որոշ գիտնականների կարծիքով համարվում է մեծ գրականության պահպանված ամենահին օրինակը: Ենթադրվում է, որ բանաստեղծությունը գրվել է մ.թ.ա. մոտավորապես 2100 թվականին և հետ է գալիս հին Միջագետքում: Այն պատմում է հեթանոս արքա Գիլգամեշի մասին, որը աստվածների սերունդն է, ով ուղևորություն է կատարում ՝ հայտնաբերելու անմահության գաղտնիքը:

• Էպոսի վերլուծությունը

Էպոսը  ավանդաբար ներկայացնում կամ արտացոլում է որևէ ազգի մշակութային կամ ինքնաճանաչողական ոգին: Ազգային էպոսների մեջ հաճախ նկարագրվում է տվյալ ազգային էթնոսի ծագման և զարգացման պատմությունը. կամ պատմության մի մասը, կամ տվյալ ազգության ինքնորոշման կամ ինքնագիտակցման պատմության կարևորագույն դրվագները և այլ ազգային խորհդանշանների ծագման կամ ընդունման պատմությունը:  Էպոսը դա ազգերի պատմությունն է, բերանից բերան մեզ հասած: Էպոսը ժողովրդական բանահյուսություն է, այն ստեղծում է ժողովուրդը: Հետաքրքիրը այն է, որ այդ պատմության մեջ դժվար է ասել, թե որն է իրական և որը մտացածին: Մի բան հաստատ է, որ այն ներկայացնում է տվյալ ազգին՝ իր բնորոշ գծերով: Էպոսը կարծես հեքիաթ լինի, շատ հաճախ այն կարդացվում է մի շնչով: <<Սասունցի Դավիթ>> հայկական դյուցազնավեպը ես կարդացել եմ  3-րդ դասարանում, չնայած այն բանին, որ բազում բառեր ինձ անծանոթ էին, բայց ամբողջ միտքը հասկանալի էր, և ես այն կարդացի իբրև հեքիաթ:

  Մեր էպոսը  անչափ սիրված է ժողովրդի կողմից, հպարտանում ենք մեր ստեղծած էպոսով, այնքան ենք այն սիրում, որ անգամ օգտագործում ենք կոնֆետի տուփերի, մետաղադրամի , թղթադրամի, ժամացունցի, մետրոյի նշանի, սրճեփի  վրա: Հատկապես ես սիրում եմ մեր էպոսը իր մարդասիրական լինելու համար: Մեր Էպոսի հերոսները օժտված են մարդկային վեհ հատկանիշներով ՝ պատվասիրությամբ և մարդասիրությամբ:  Պատահական չէր, որ <<Սասունցի Դավիթ>> էպոսը հայտնվեց Յունեսկոյի ոչ նյությական ժառանգության ցանկում: Այն համարվել է աշխարհի ամենամարդասիրական էպոսը, չկա աշխարհում մի էպոս, մի պատմություն, մի պատերազմ, որտեղ սպանելով առաջնորդին մնացած զորքին ազատ արձակեն: Հիշենք, թե ինչպես Դավիթը հաղթելով Մսրա Մելիքին ազատ արձակեց նրա զորքին ասելով՝ դուք էլ ունեք հայրեր, մայրեր, քույրեր, եղբայրներ,  երեխաներ, ձեզ ազատ եմ արձակում, գնացեք, բայց հիշեք, եթե որոշեք մեկ էլ մեր դեմ  դուրս գաք,մեր դեմ զենք վերցնեք,  նոր կտեսնեք թե ով ենք մենք:

Դարձեք եկած ճանապարհով,

Ձեր հայրենի հողը Մըսրա.

Բայց թե մին էլ զենք ու զոռով

Վեր էք կացել դուք մեզ վըրա,

Հորում լինեմ  քառսուն գազ խոր

Թե ջաղացի քարի տակին,-

Կելնեմ ձեր դեմ, ինչես էսօր,

Սասմա Դավիթ, Թուր-Կեծակին:

Էն ժամանակ աստված գիտի,

Որ մեզանից կըլնի փոշման.

Մեն՞ք, որ կելնենք ահեղ մարտի,

Թ՞ե դուք, որ մեզ արիք դուշման….

Բայց չնայծ այս ահեղ, գերբնական ուժին մեր էպոսի բոլոր հերոսները մահկանցուներ են: Ահա ինչն է պատճառը, որ ես իմ աշխատանքում փորձ ում եմ ներկայացնել  նաև շումերաբաբելական էպոսը՝ <<Գիլգամեշը>>:

<<Գիլգամեշ>>  ՝ շումերաբաբելական հերոսական էպոսը,  աշխարհի ամենահին պահպանված գրական ստեղծագործություններից մեկն է, որտեղ  առաջին անգամ բարձրանում է մարդու մահկանացու լինելու և նրա կյանքի իմաստի խնդիրը։ Հերոսապատումում խոսվում է դեռևս Նոյ նահապետի թողած հիշատակումը մարդու մահկանացու լինելու մասին: Հայկական <<Սասունցի Դավիթ>> և <<Գիլգամեշ>> էպոսներում կա ընդհանրացում հենց մարդու մահկանացու լինելու վերաբերյալ: Երկու էպոսների հերոսներն էլ օժտված էին գերբնական ուժերով, հայկական էպոսի հերոսները ջրածին էին, իսկ շումերաբաբելական էպոսինը՝ հողածին:  Գիլգամեշն ու Էնկիդուն հաղթում են ցլին, իսկ Մեծ Մհերը՝ առյուծին: Նրանք կռվում և հաղթում են հսկաններին, Մսրա Մելիքին, սակայն չեն կարողանում հաղթել մահին:

• Նիբելունգների երգը

Նիբելունգների երգը (գերմ.՝ Nibelungenlied), գերմանական ազգային էպոս, որն անվանվում է նաև «պոեմ» ՝ գրված անհայտ հեղինակի կողմից 12-րդ դարի վերջում և 13-րդ դարի սկզբում։ Այն դասվում է աշխարհի էպիկական ամենանշանավոր ստեղծագործությունների շարքը։

«Նիբելունգների երգում» ներկայացվում են գերմանական ցեղերի՝ 5-6-րդ դարերի պատմությունը, նրանց փոխհարաբերությունները, ինչպես նաև այդ ցեղերի ջանքերը՝ հարազատական կապեր հաստատելու Արևելյան Եվրոպայում իրենց դիրքերն ամրապնդած և Հռենոսի ափերին բնակվող ցեղերին սպառնացող հոների հետ։ Պոեմի դիպաշարի հիմքում ընկած է գերմանացի առասպելական հերոս վիշապասպան Զիգֆրիդի ամուսնությունը Բուրգունդիայի արքայադուստր Քրիմհիլդի հետ, ինչից էլ սյուժետային բազմաթիվ գծեր են ծագում. նախ և առաջ՝ մեծ հակասություն է առաջանում Քրիմհիլդի և նրա եղբոր՝ Գունտերի կնոջ՝ Բրունհիլդի միջև, ինչը, ի վերջո, ավարտվում է Զիգֆրիդի մահով։ Քրիմհիլդն այնուհետև հոների առաջնորդ Էտցելի (Աթիլլայի գերմաներեն տարբերակը) օգնությամբ վրեժ է լուծում իր ցեղակից բուրգունդներից սիրելիին՝ Զիգֆրիդին սպանելու պատճառով։ Բոլոր իրադարձությունների «զտիչ» է դառնում մի երրորդ խորհրդավոր ուժ՝ ամենուր գոյություն ունեցող, ամենատես և ամենագետ չարագործ Հագենը։

• Տաղաչափական առանաձնահատկություններ

Միջնադարում գերմանական պոեզիան նախընտրում էր տաղաչափական համաշեշտ ձևերը։ Չափածո խոսքում մեծ դեր ուներ բաղաձայնույթը (ալիտերացիա)։ Տաղաչափական համաշեշտ ձևը տևական ժամանակ գոյություն է ունեցել հատկապես Իսլանդիայում, մինչդեռ մայրցամաքային գերմանական ցեղերը վաղմիջնադարյան շրջանում արդեն հրաժարվել էին դրանից և չափածո խոսքում գործածում էին հանգը։ Եթե «Բեովուլֆը» և անգլո – սաքսոնական մյուս ասքերը պահպանում են տաղաչափության ավանդական ձևերը, ապա «Նիբելունգների երգը» գրված է նոր սկզբունքով՝ հանգերով։ Պոեմը բաղկացած է «կյուրենբերգյան» կոչվող ոտանավորներից, որոնք, իրենց հերթին, կազմված են քառատներից. սրանք էլ բաժանվում են զուգահեռ կերպով հանգավորված երկտող տների։ Յուրաքանչյուր ոտանավոր բաժանված է երկու մասի. դրանցից առաջինի տներն ունեն չորս շեշտակիր վանկ, մինչդեռ առաջին երեք ոտանավորների երկրորդ մասում առկա է երեքը, իսկ վերջին ոտանավորի՝ թե՛ ձևը, թե՛ բովանդակությունն ամբողջացնող և ամփոփող երկրորդ հատվածը ևս ունի չորս շեշտակիր վանկ։

• Հեղինակ

«Նիբելունգների երգի» հեղինակը՝ այն բանաստեղծը, ով ամբողջացրեց իրենից առաջ գոյություն ունեցած պատումներն ու ասքերը, մշակեց և կատարելագործեց դրանք՝ գեղարվեստական վերջնական տեսքի բերելով և համակարգելով կառուցվածքը, անհայտ է։ 2233 – րդ տան մեջ նա իրեն «գրագիր» է անվանում, հանգամանք, որ միգուցե ցույց է տալիս ստեղծագործողի ինքնագիտակցության նրա աստիճանը. նա իրեն ինքնուրույն, իր նյութերին ազատորեն տիրապետող հեղինակ – հորինող չի համարում, իսկ իր երկն ավելի շուտ դիտարկում է որպես գոյություն ունեցող ավանդույթի արձանագրում։ Եթե նույնիսկ այսպիսին է եղել հեղինակի ինքնագիտակցությունը (ըստ երևույթին՝ նաև ժամանակակիցների՝ նրա հանդեպ ունեցած վերաբերմունքը), այնուամենայնիվ, անհայտ բանաստեղծի գրչով հավերժացած «Նիբելունգների երգը» ինչպես բովանդակության, այնպես էլ ձևի առումով էականորեն տարբերվում է գերմանական ամենանշանավոր ասքի մյուս տարբերակներից։ Նշանակում է, որ, այնուամենայնիվ, էպոսի ավարտուն տարբերակը հեղինակային որոշակի դրոշմ է կրում։ Հիմքեր կան ենթադրելու, որ այն գրի է առնվել և մասամբ հորինվել 1200 թվականին, իսկ էպոսի «ծննդավայր» պետք է համարել Դունայ գետի շրջակայքը, մասնավորապես՝ Պասաուի և Վիեննայի միջև ընկած տարածքները։ Բանն այն է, որ իր ժամանակի Ավստրիայի աշխարհագրությունը հեղինակը շատ ավելի լավ գիտի, քան Եվրոպայի որևէ այլ հատվածինը։ Գիտնականները տարբեր կարծիքներ ունեն նրա անձի վերաբերյալ. մի մասը ենթադրում է, որ հեղինակը շպիլման՝ թափառական երգիչ – երաժիշտ է եղել, մյուսներն էլ հակվել են այն տեսակետին, որ վեջինս հոգևորականի կոչում է ունեցել, շատերն անգամ վստահ են, որ պոեմի խորհրդավոր հեղինակը հենց Պասաուի եպիսկոպոսն է։ Գիտնականների մի մասն էլ, սակայն, համոզված է, որ հեղինակը միջին դասի պատկանող, կրթված ասպետ է եղել։ «Նիբելունգների երգը» գերմանական հերոսական ասքերի և պատումների մշակման արդյունքն է։ Այդ մշակումն ուղեկցվել է ինչպես ձեռքբերումներով, այնպես էլ կորուստներով։ Անանուն հեղինակը, անշուշտ, նոր շունչ և արժեք է հաղորդել հնագույն ավանդություններին՝ դրանց աննկարագրելի պատկերավորություն և գեղարվեստականություն հաղորդելով։ «Պատկերավորություն» բառը, իսկապես, տեղին է, և այն հենց բառացիորեն էլ կարելի է հասկանալ. հեղինակը հաճույքով և ճաշակավոր կերպով է նկարագրում նույնիսկ հերոսների հագուստի ձևը, գույնն ու նախշերը, մանրամասնորեն ներկայացնում է նրանց զարդերն ու զենքը։ Մակդիրների, փոխաբերությունների ու չափազանցությունների առատությունը, հակադրությունները, կարմիրի, ոսկեգույնի, սպիտակի համադրումը միջնադարյան մանրանկարչության հուշարձաններ են հիշեցնում։

• Նիբելունգների մասին

Նիբելունգները (գերմ.՝ Nibelungen, սկանդինավ.Niflungar) առասպելական թզուկներ են («նիբելունգ» բառացիորեն նշանակում է մառախուղի երեխա), որոնք, ըստ գերմանական և սկանդինավյան ժողովուրդների ասքերի, մեծ գանձերի տերեր և պահապաններ են եղել, ապրել են Հռենոս գետի ափերին։ Ըստ ավանդության՝ նիբելունգների գանձերը գողանալուց հետո Բուրգունդիայի արքաները ստացան նաև նրանց անունը։ Նիբելունգները ոչ միայն գերմանական ազգային էպոսի, այլև Ռիխարդ Վագների «Նիբելունգի մատանին», «Զիգֆրիդ», «Աստվածների մահը» և այլ՝ միասնական շարք կազմող օպերաների հերոսներն են։ Մեր օրերում նրանց մասին բազմաթիվ ֆիլմեր են նկարահանվել։

• Ստեղծագործական պատմություն

«Նիբելունգների երգը» մեզ է հասել տասը ձեռագրերով և բազմաթիվ պատառիկներով։ Նոր ժամանակներում այն հայտնի դարձավ 18 – րդ դարի կեսերից:1757 թվականին Բոդմերը հրատարակեց պոեմի վերջին հատվածը «Տրտունջ» (գերմ. Klage) կոչվող քնարական փոքրիկ պեոմի հետ։ Այդ պոեմում ներկայացվում է, թե ինչպես են Էտցելը, Դիտրիխը, Հիլդեբրանդը, Ռյուդիգերը և իր ընտանիքը ողբում ընկածներին։ 1782 թվականին Կարլ Մյուլլերը հրատարակեց պոեմի ամբողջական տեքստը, սակայն գիտական որևէ քննադատության, վերլուծության կամ տարընթերցման չենթարկեց այն։ 19 – րդ դարի սկզբից էպոսի մասին գիտական վերլուծություններ և զանազան բնութագրեր սկսեցին գրվել։ Պոեմի առաջին թարգմանիչներից մեկը՝ Ֆ. Հագենը, արդեն 1810 թվականին իրականացրեց դրա՝ քննադատական տարընթերցումներով հագեցած հրատարակությունը։ «Նիբելունգների երգի» առաջին խիստ քննադատական հետազոտությունը կատարեց Լախմանը։ Վերջինս, Հոմերոսի մասին Վոլֆի տեսության մոլի հետևորդ լինելով, համոզված էր, որ ժողովրդական երգերն ինքնին գեղարվեստական կատարյալ երկեր են, իսկ նրանց աղարտում և աղավաղում են ավելի ուշ ապրած բանաստեղծ – բանահավաքները։ Այս սկզբունքից ելնելով՝ «Նիբելունգների երգում» Լախմանը փորձեց զատորոշել և առանձնացնել իրական ժողովրդական հատվածները հետագայում ավելացվածներից։ Այդ գործը նա կատարեց պոեմի տեքստի մանրակրկիտ հետազոտությամբ։ 13 – րդ դարից հասած երեք մագաղաթներից յուրաքանչյուրն առանձին խմբագրություններ ունի։ Դրանցից առաջինը՝ գոգենեմյան տարբերակը (այժմ՝ մյունխենյան), մնացածներից զգալիորեն կարճ է:Երկրորդը՝ |սանկտգալենյանը]], շատերի կողմից չի ընդունվել գռեհիկ որոշ հատվածների պատճառով, թեև զգալիորեն հենց այն է հետագա խմբագրումների հիմք դարձել։ Պետք է նշել, որ այն համեմատաբար մեծ է առաջին տարբերակից։ Վերոնշյալ երկու տեքստերում էլ պոեմը կոչվում է «Նիբելունգների ողբը» ( գերմ.«Der Nibelunge nôt»): Երեք տարբերակներից ամենաընդարձակը էպոսի՝ այս հոդվածում ներկայացված տեքստն է՝ «Նիբելունգների երգը» (« գերմ. Der Nibelunge liel»), որը նախկինում դարձյալ «գոգենեմյան», այժմ «դոնաուեշինգեմյան» է կոչվում։ Լախմանի կարծիքով այս տեքստերից առաջինն է հնարավորինս մոտ կանգնած ժողովրդական երգերի հին տարբերակներին, իսկ մնացյալ երկուսը հեղինակային միջամտությունների են ենթարկված։ Գիտնականը մի շարք հատվածներում արհեստականորեն փոփոխությունների ենթարկեց տարբերակը՝ մասնավորապես դուրս մեղելով ձեռագրի 2316 ոտանավորներից 745 – ը, իսկ մնացած 1571 – ը բաժանեց քսան երգերի։ Լախմանը տեսավ նաև նիֆլունգների մասին պատմող սկանդինավյան ժողովրդական պատումների հետ պոեմի ունեցած կապը։ Մինչև 1850 – ական թվականները գիտնականի դրույթները ճիշտ էին համարվում։ Բայց 1851 թվականին ուշադրություն դարձվեց այն հանգամանքին, որ Լախմանի ուսումնասիրությունների տակ հետաքրքիր խորամանկություն կա թաքնված. պարզվեց, որ բոլոր երգերում ոտանավորները գրված են յոթվանկանի չափով, մինչդեռ հունական պոեզիայի մասին իր աշխատություններում Լախմանը հայտնի էր որպես հինգվանկանի ոտանավորի կողմնակից։ 1854 թվականին, իրարից միանգամայն անկախ կերպով, Լախմանի պոեզիայի դեմ դուրս եկան երկու գերմանագետներ՝ Հոլցմանը և Ֆրիդրիխ Ցարնկեն։ Նրանք բացառեցին ժողովրդական երգերի՝ իրար հետ մեխանիկորեն միաձուլվելու հնարավորությունը և պնդեցին, որ, ընդհակառակը, հենց երրորդ տարբերակն է բնագրին ավելի մոտ, իսկ առաջինը և երկրորդը դրա կրճատված տարբերակներն են։ Թեժ բանավեճ սկսվեց. խնդիրը ոչ միայն մասնավոր, այլև միանգամայն ընդհանրական նշանակություն ուներ, որովհետև վերաբերում էր բանահյուսական նյութի ստեղծման մեջ անհատ հեղինակի ունեցած դերին։ Այս բանավեճում Լախմանի օգտին հանդես եկավ նրա աշակերտ Կ. Մյուլենգոֆը։ 1865 թվականին ի հայտ եկան Կարլ Բարչի հետազոտությունները (գերմ. «Untersuchungen über das Nibelungenlied»): Վերջինս, ելնելով Պֆեյֆերի այն սրամիտ տեսակետից, որ երգերի հեղինակ կարող է լինել ասպետ Կյուրենբերգերը, պոեմի գրության թիվը համարեց 1150 թվականը, իսկ նրա առաջին փոփոխության ժամանակը՝ 1170 – ականները։ Բարչը ևս համոզված է, որ բնագրին ավելի մոտ է մեզ հայտնի առաջին տարբերակը։ 19 – րդ դարում գիտնականները վերջնականապես հանգեցին այն տեսակետին, որ պոեմի նախնական տարբերակը վերականգնելն անհնար է, ուստի պետք է ձգտել հնարավորինս վերհանել դրա պատմականությունը և բացատրել այն բոլոր տարրերը, որոնք ամբողջացրել է անհատ հեղինակը։

• Հովհաննես Թումանյանը և գերմանական ազգային էպոսը

Հայտնի է, որ Հովհաննես Թումանյանը մեծ սեր և հետաքրքրություն ուներ ժողովրդական բանահյուսության նկատմամբ, ըստ որում՝ նա բազմիցս գրում է, որ բանահյուսական ստեղծագործությունների հերոսները մայր ժողովրդի բնավորության գծերի, գաղափարների ու հոգեբանության կրողն են, քանի որ հենց նրա կողմից են ստեղծվել և նրա ձգտումների մարմնավորումն են։ Այսպես՝ 1916 թվականին՝ հայ ժողովրդի համար դժնդակ մի շրջանում՝ Առաջին աշխարհամարտի տարիներին, Թումանյանը գրում և է «Երկու բառ հայոց էպոսից» հոդվածը։ Այստեղ նա անդրադառնում է ոչ միայն հայ, այլև տարբեր ժողովուրդների ազգային էպոսներին։ Խոսելով հայկական, սերբական, հնդկական, ռուսական, ֆրանսիական, անգլիական էպոսների և նրանց հերոսների մասին՝ Թումանյանն անդրադառնում է նաև գերմանականին ու նրա հերոս Զիգֆրիդին.«Ահա՛ գերմանական հուժկու Զիգֆրիդը, վեր է կացել՝ ձեռքին չեղած ամրության էն սուրը, որ դարբնել էր աշխարհքի անհուն գանձերը մենակ տիրապետելու համար…»: Թումանյանը, ազգերի հերոսներին համեմատելով նրանց սերունդների՝ իր ժամանակակիցների հետ, իբրև ապացույց ունենալով նրանց վարած քաղաքականությունն ու պատերազմները, կարծում է, որ էպոսներում գրեթե ճշգրտորեն են ներկայացված ժողովուրդներին բնորոշ գծերը (այսօր բանասիրության մեջ հաճախակի է անդրադարձ կատարվում էպոսի հերոսների և ժողովրդի վարքագծի նույնության խնդրին): Ըստ հանճարեղ բանաստեղծի՝ ժողովուրդները և պետությունները շարունակում են իրենց ազգային հերոսների վարքը, ինչպես, օրինակ, գերմանացիները, ովքեր (դարձյալ Թումանյանի բնորոշմամբ) իրենց Զիգֆրիդի նման ձգտում էին տիրանալ աշխարհի հարստությանը։