Homework 20. 05. 22

  1.  Giving advice

What will you advise your friend to do if she/he says?

  1. My hair won’t stay flat.

Do your hair with hairdryer.

  • English spelling is so hard.

You should watch movies in English or listen to audios.

  • My dog keeps biting people.

You should put a leash on.

  • I love her but she doesn’t notice me.

If she loved you, she would notice you.

II. Expressing the same idea in three ways

Example.

John is poor but he is happy.

Despite his poverty, John is happy.

Although he is poor, John is happy.

John is poor. However, he is happy.

Task. Express the meanings of these sentences in three ways.

Alfred is strong but gentle.

Despite his strength , he is gentle.

Although he is strong, Alfred is gentle.

Alfred is strong. However, he is gentle.

It’s expensive but useless.

Despite it’s expense, it’s useless.

Although it’s expensive, but useless.

It’s expensive. However it’s useless.

They are rich but unhappy.

Despite their wealth, they are unhappy.

Although they are rich, but are unhappy.

They are rich, but unhappy.

III. Answer these questions being as honest as you can.

Do you ever imagine being someone else?

I imagine being myself in the future.

What childhood activity do you miss doing?

I miss summer holidays. On summer holidays I with my family traveled a lot, also I used to spend good time with my friends.

What are two things you can’t stand other people doing?

I cannot stand the “rich” people who always look down on the poor. All people are equal regardless of their wealth.

What have you always dreamed of doing?

I’ve always dreamed of performing on a big stage in front of a big audience.

What are you looking forward to doing?

For now I’m looking forward to get a good education. After graduating I want to start my career and achieve my goals. But first of all I want to become a “good person”.

IV. What are these objects used for?

For example

a Kettle

A kettle is used for boiling water

A sieve is used for straining solids from liquids.

A stamp is used to verify something.

A pin is used for fastening pieces of cloth.

A corkscrew is used for pulling corks from bottles.

A torch is used to lighten around.

A rubber is used to erase pencils.

A ruler is used for  drawing straight lines or measure distances,

An iron is used for smoothing clothes.

A brick is used for building walls, bridges, buildings and so on.

V. Here is a list of adjectives. Match the adjectives with the following descriptions of people.

emotional, sentimental, hysterical, careless, forgetful, absent-minded, mean, tight-fisted, pessimistic, negative, stubborn, obstinate, outgoing, sociable, gregarious, conceited, arrogant, big-headed, introverted, unsociable, withdrawn, closed, friendly, easygoing, moody, bad-tempered, miserable, modest, grumpy, boring, uninteresting, dull, reassuming, creative, artistic, cruel, sadistic, neat, organized, efficient, optimistic, funny, humorous, silly, uncaring, insensitive, selfish, unpunctual, unreliable

Someone who ….is …

Forgetful keeps losing things …

Unreliable always drops/breaks things …

Pessimistic thinks bad things will happen ..

Gregarious goes to a lot of parties …

Introverted keeps to himself …

Dull never smiles …

Uninteresting makes you yawn …

Creative likes making things…

Neat keeps things tidy…

Selfish never thinks about others’ feelings …

Unpunctual  always arrives late for meetings…

Humorous  makes you laugh all the time…

Optimistic thinks good things will happen …

Sadistic hurts people or animals…

Modest doesn’t like talking about his/her achievements …

Easygoing is easy to get on with …

Conceited brags about himself/herself a lot …

Obstinate never changes her/his mind even when she/he knows she/he is not right…

Tight-fisted never gives presents or buys drinks …

Emotional always cries at weddings, in the cinema, etc

VI. Speak about the things that …

… scare you. Spiders and insects scare me a lot.

… annoy you? Currently in Shanghai is a lockdown (because of COVID19), and we’re at home about 3 months. We do tests 3 times a day. I  really miss the normal life. And this situation really annoys me.

…offend you.

… depress you.

…amuse you. Thinking about that I was admitted to UWC Changshu international school amuses me.

…shock you.

…bore you. Doing math and biological subjects bore me a lot.

… relax you. Drawing or listening to music always relax me.

…impress you. Reading books impress me.

…embarrass you. I feel disappointed or embarrassed when I don’t manage to fulfill all my plans during the day.

…confuse you. Sometimes thinking about how fast is developing our world confuses me.

…interest you. Music interests me.

Բեռլինյան վեհաժողով

1․ Պարզաբանե՛ք Բեռլինի վեհաժողովի 61-րդ հոդվածի էությունը։ Գնահատե՛ք Բեռլինի վեհաժողովի արդյունքները հայերի համար։

Սան Ստեֆանոյի պայմանիգրն ամրապնդումն էր Ռուսաստանի դիրքերն Արևմտյան դիրքերն Արևմտյան Հայաստանում  և Բալկաններում: Դա հարուցեց առաջին հերթին Մեծ Բրիտանիայի և Ավստրո-Հունգրիայի դժգոհությունը: Մեծ տերությունները Ռուսաստանին սպառնացին պատերազմով և պահանջեցին 1878թ. հունիսին Բեռլինում գումարել վեհաժողով ՝ ռուս-թուրքական հաշտության պայմաները քննարկելու նպատակով:

Հայերի պահանջները վեհաժողովին ներկայացնելու համար Մկրտիչ Խրիմյանի (Խրիմյան Հայրիկ) գլխավորությամբ հատուկ պատվիրակություն կազմվեց: Հայ պատվիրակները մինչև վեհաժողովի սկսվելը հանդիպումներ ունեացան եվրոպական մի շարք երկրների զեկավարների հետ, ստացան օգնության խոստումներ: Բայց, ինչպես ցույց տվեց կյանքը, եվրոպացի պետական գործիչները բնավ ցանկություն չունեին օգնելու հայերին: Նրանք Հայկական հարցն օգտագործում էին Թուրքիայի վրա ճնշում գործադրելու համար: Այսպես՝ վեհաժողովի նախօրյակին Անգլիան Թուրքիայի հետ կնքած գաղտնի պայմանագրով ստացավ Կիպրոս կղզին և պարտավորվեց ամեն կերպ վեհաժողովում պաշտպանեկ իր շահերը: Պատահական չէ, որ հայ պատվիրակներին թույլ չտրվեց նույնիսկ մտնել վեհաժողովի շենքը: 16-րդ հոդվածի փոխարեն Բեռլինի պայմանագրում մտցվեց նոր հոդվածը ՝ 61-րդը: Հայկական հարցը վճռվեց առանց հայերի մասնակցության:

61-րդ հոդվածը նույնպես թուրքական կառավությանը պարտավորեցնում էր հայկական մարզերում բարեփոխումներ անցկացնել, ապահովել հայերի անվնտանգությունը: Բայց բարեփոխումների հսկողությունը դրվելու էր ոչ միայն Ռուսաստանի, այլև վեհաժողովի մասնակից բոլոր պետությունների վրա: Մեծտերությունների ղեկավարները համոզված էին, որ բարեփոխումները սուլթանի կողմից չեն կատարվելու: Դա վերջիններիս  հնարովություն կտար միջամտելու Թուրքիայի ներքին գործերին և նրանից նոր զիջումներ կորզելու:

Պայմանագիրը նախատեսում էր ռուսական զորքերի անհապաղ դուրսբերում գրաված տարածքներից: Դրանով ոչ մի երաշխիք չէր մնում 61-րդ հոդվածի կենսագործման համար: «Հայաստան» հասկացության փոխարեն պայմանագրում հայտնվել էր «հայաբնակ մարզեր» բառակապակցությունը:


2․ Նկարագրե՛ք 1915թ․ Կովկասյան ճակատում տեղի ունեցած նշանակալի իրադարձությունները

Կովկասյան ճակատում առաջին նշանավոր իրադարձությունը Սարիզամիշի ճակատամարտն էր: Այն ընթացավ 1914 թ. դեկտեմբերի 9-ից միչև 1915 թ. հունվարի 5-ը: Թուրքական երրորդ բանակը, որի հրամանատարությունն անձամբ ստանձել էր Էնվեր փաշան, կարողացավ գրավել Օլթին, Արդահանը և Կարս-Սարիղամիշի շրջանում դուրս գալ ռուսական զորքերի թիկունքը: Սակայն ռուս զինվորների ու հայ կամավորակաների հերոսական կռիվների շնորհիվ օսմանյան 90-հազարանոց բանակը գլխովին ջախջախվեց: Էնվերը մի կերպ խուսափեց գերի ընկնելուց: Թուրքական զորքից փրկվեց միայն 12000-ը:

Միաժամանակ թուրքերը հարձակման էին անցել Իրանի հյուսիսում: Օսմանյան կանոնավոր ուժերը և տեղական թուրք-քուրդ-թաթարական խաժամուժը հաշվեհարդար տեսավ Ատրպատականի հայերի նկատմամբ: 1915 թ. հունվարի դրությամբ այդ վայրերից մոտ 50000 հայ էր ներգաղթել Այսրկովկաս:

Ռուսական կովկասյան բանակը 1915 թ. գարնանը գրավեց Թավրիզը, Վանը: Ռուսական զորամասերը, նրանց հետ նաև հայկական կամավորական ուժերը հասան Մուշի և Բիթլիսի մատույցները, բայց այս անգամ չկարողացան գրավել այդ շրջանները:

Անսպասելիորեն Վանի զորախումբը 1915 թ. հուլիսի կեսերին նահանջեց: Ռուսական զորքը օգոստոսի սկզբերին վերստին նվաճեց նախկին դիրքերը, սակայն Բիթլիսի և Մուշի հայությունն այդ ընթացքում կոտորվեց թուրքերի կողմից;

Կովկասյան ճակատում թվական շոշաթելի առավելություն ապահովելով՝ ռուսական զորքերը 1915 թ. վերջից անցան վճռական գործողությունների: Ձմռան դաժան սառնամանիքի պայմաններում 1916 թ. փետրվարի 3-ին նրանք գրավեցին Էրզրումը: Դա Կովկասյան ճակատում ռուսների ամենախոշոր հաղթանակն էր: Այնուհետև կովկասյան բանակը մի քանի ամսվա ընթացքում գրավեց Տրապիզոն, Երզնկա և Բաբերդ քաղաքները:

Май

Задание 1. Работа с текстом:

Лувр отапливался калориферами.  Из врезанных в пол красивых медных решёток дует горячий ветер.  Он чуть попахивает пылью.  Если прийти в Лувр пораньше, тотчас после открытия, то вы увидите, как то тут, то там на этих решётках неподвижно стоят люди, главным образом старики и старухи.

Это греются нищие.  Величавые и зоркие луврские сторожа их не трогают.  Они делают вид, что просто не замечают этих людей, хотя, например, закутанный в рваный серый плед старик-нищий, похожий на Дон Кихота, застывший перед картинами Делакруа, не может не броситься в глаза.  Посетители тоже как будто ничего не видят.  Они только стараются поскорее пройти мимо безмолвных и неподвижных нищих.  Особенно мне запомнилась маленькая старушка с дрожащим испитым лицом, в давно потерявшей чёрный цвет, порыжевшей от времени, лоснящейся тальме.  Такие тальмы носила ещё моя бабушка, несмотря на вежливые насмешки всех её дочерей — моих тётушек. Даже в те далекие времена они вышли из моды.

Луврская старушка виновато улыбалась и время от времени начинала озабоченно рыться в потертой сумочке, хотя было совершенно ясно, что в ней нет ничего, кроме старого рваного платочка.

Старушка вытирала этим платочком слезящиеся глаза. В них было столько стыдливого горя, что, должно быть, у многих посетителей Лувра сжималось сердце.

Ноги у старушки заметно дрожали, но она боялась сойти с калориферной решётки, чтобы её тотчас же не занял другой.

Пожилая художница стояла невдалеке за мольбертом и писала копию с картины Боттичелли.  Художница решительно подошла к стене, где стояли стулья с бархатными сиденьями, перенесла один тяжёлый стул к калориферу и строго сказала старушке:
— Садитесь!
— Мерси, мадам, — пробормотала старушка, неуверенно села и вдруг низко нагнулась — так низко, что издали казалось, будто она касается своих колен.
Художница вернулась к своему мольберту.  Служитель пристально следил за этой сценой, но не двинулся с места.

Болезненная красивая женщина с мальчиком лет восьми шла впереди меня.  Она наклонилась к мальчику и что-то ему сказала.  Мальчик подбежал к художнице, поклонился ей в спину, шаркнул ногой и звонко сказал:
— Мерси, мадам! Художница, не оборачиваясь, кивнула.  Мальчик бросился к матери и прижался к её руке.  Глаза у него сияли так, будто он совершил геройский поступок.  Очевидно, это было действительно так.  Он совершил маленький великодушный поступок и, должно быть, пережил то состояние, когда мы со вздохом говорим, что «гора свалилась с плеч…»

  1. Поговорим !

Поразмышляй какие чувства у вас вызывает жалость? Какое это чувство?

Жалость — замечательная вещь. Оно рождается вместе с человеком. Человек, потерявший совесть, ничем не отличается от животного. Я слышала от многих взрослых, что дело не в добросовестности, иногда некоторые люди начинают этим пользоваться. Я думаю, что не надо быть слишком добрым чтобы это не обернулось злом…

Задание 2. Детский труд

-На каком уровне находится детский труд в Армении?

Я не возражаю, Армения не очень богатая страна, многие семьи сталкиваются с финансовыми проблемами, из-за которых страдают многие дети. Но в мире есть примеры и похуже. Африканские дети — яркий тому пример. Люди живут очень бедно, многие даже не перекусывают. Каждый день 8000 невинных африканских детей умирают от голода…

-Почему дети хотят работать, если даже их не заставляют это делать? Как вы лично решаете проблему карманных денег?

Родители в Армении очень заботливые. Они изо всех сил стараются помочь своему ребенку. Но правда ли это? Хорошо, когда родитель помогает своему ребенку, но 70-летний родитель не обязан содержать своего 40-45-летнего <<ребенка>> на маленькую пенсию, которую он получает.

С раннего возраста родители делают все возможное, чтобы у нас было как можно меньше «трудностей» или «проблем». Но разве так ребенок никогда не становится самостоятельным. «Работа» ребенка это — хорошо учиться, слушать родителей, стать хорошим человеком, доставлять родителям как можно меньше хлопот. Родители стораются делать нам хорошего, но тогда ми будем сталкиваться с более серьезными проблемами в будущем. Ведь так ребенок никогда не становится самостоятельным человеком. В таком случае, как ребенок сможет зарабатывать деньги в будущем?

В Китае родители очень строги со своими детьми. Они никогда не делают все место    ребенка для того, чтобы ребенок стал самостоятельным человеком, чтобы в будущем он мог легче справляться с жизненными трудностями.

Если бы наши родители так относились к нам, может быть, сейчас у нас было бы более умное, более образованное поколение, может быть, наше общество сегодня не сталкивалось бы с проблемой заработки.

-Не замечали ли вы детей продающих товары на улице с целью заработка? Легально ли это?

Я живу в Китае почти 3 года. Странно, но я никогда не видела здесь ничего подобного. Люди здесь живут хорошо, и очень немногие сталкиваются с финансовыми проблемами.

Но это не значит, что таких детей нет в этом мире. Многие вынуждены помогать своим родителям. Такие дети не виноваты в том, что в их семье по каким-то причинам возникли финансовые проблемы. Но я считаю, что в этом возрасте дети должны играть с друзьями, веселиться, ходить в школу. В любом случае жизнь обошлась с ними несправедливо…

Задание: создайте видеообращение или сочинение на тему ,,Дети мира»

Дети – наше будущее. Очень важно, в каких условиях растет ребенок, какое воспитание и образование получает он. Ведь они наше будущее поколение. Все дети равны, независимо от возраста, пола, цвета кожи, национальности, страны рождения. Все дети заслуживают мирного, беззаботного детства.

Задание 3. Вы получили письмо от русской подругиПрочитайте письмо и напишите ответ.

«…В последнее время так много работы, что даже нет времени на себя. Не помню, когда последний раз ходила в кино или в ресторан. Даже с друзьями стали видеться реже. С детьми провожу только пару вечеров в неделю, но, конечно, этого недостаточно. Не знаю, как лучше контролировать свое время, чтобы все успевать. Плюс я стала больше нервничать, думаю, что это тоже оттого, что я устала. Скажи, у тебя есть какой-то секрет эффективного управления временем. Есть ли у тебя время на свои увлечения? Как думаешь, нужно ли мне поменять работу? Или хорошая зарплата важнее? …»

Привет! На данный момент я в основном занимаюсь самообразованием, так как я поступила в международную школу и я должна учиться там после окончания 9 класса. Вот почему я чувствую себя такой ответственной, потому что учиться там не так просто. Кроме того, у меня скоро экзамены в школе.

Что касается твоей работы, я думаю, что ты должна решать. Каждый может дать тебя совет, но только тебе решать, потому что ты несеш ответственность за свои действия. В любом случае, тебе не придется целый день мучиться из-за высокой зарплаты. Если ты не адаптируетесь, и у тебя нет время на своих детей ежедневно, то, я думаю, стоит сменить работу. Ведь мы живем один раз, и наше время драгоценно, поэтому нужно получить от этой жизни как можно больше.

Я не против, хорошо зарабатывать много денег, но время и здоровье превыше всего. Ведь за деньги их не купишь, даже если ты самый богатый человек в мире…

Задание 4. Расскажите о вашем самообразовании в последнее время ( в какой области, в каких формах, что именно)

Последные 3 месяца в Китае поднялась новая волна коронавируса, из-за чего мы уже три месяца не выходим из дома. Весь Шанхай ( с населением более 27 миллионов человек) изолирован. Люди не работают, все магазины закрыты, из дома нельзя выходить, потому что это запрещено государством. Так как я дома, и не могу выйти на улицу, поэтому стараюсь максимально полезно использовать мое время.

Так как у меня скоро экзамены, я трачу 1-2 часа в день на повторение школьных предметов. Кроме того, меня приняли в международную школу UWC Changshu, где я должна учиться после окончания 9-го класса. Поэтому на данный момент я в основном занимаюсь с английским языком, стараюсь развивать словарный запас, чтобы мне было легче в будущем.

Еще я начала изучать китайский язык, и надеюсь что через 2-3 года я смогу свободно владеть языком.

 Ատոմի միջուկի կառուցվածք

1.Ինչ փոխակերպումներ են տեղի ունենում ճառագայթաակտիվ տրոհման պրոցեսում:

Ճառագայթման էներգիայի գնահատումները ցույց են տալիս, որ ճառագայթման աղբյուր չեն կարող լինել քիմիական փոխակերպումները, որոնց ընթացքում անջատված էներգիան անհամեմատ փոքր է ճառագայթաակտիվ նմուշի արձակած էներգիայից: Մնում էր ենթադրել, որ դրանք  ատոմների միջուկներում ընթացող անջատված էներգիան անհամեմատ փոքր է ճառագաթաակտիվ նմուշի արձակած էներգիայից: Մնում էր ենթադրել, որ դրանք ատոմների միջուկներում ընթացող տարբեր փոխարկման պրոցեսների հետևանքներն են: Իրոք, փորձերովապացուցվել է, որ ճառագայթաակտիվ  տրոհման հետևանքով ճառագաթաակտիվ տարրի միջուկներից առաջանում են այլ կարգաթվով և ատոմային զանգվածով նոր միջուկներ: Այսինքն՝ սկզբնական նյութից առաջանում են նոր նյութեր, որոնք իրենց քիմիական և ֆիզիկական հատկություններով լիովին տարբերվում են սկզբնական նյութից: Այս փոխակերպումն ուղեկցվում է հսկայական քանակությամբ էներգիայի ճառագայթումով: Այս էներգիան էլ ընդունված է անվանել ատոմային էներգիա:

  • Ինչն է կոչվում ուրանի կրիտիկկան զանգված: Ինչ է շղթայական ռեակցիան: Ինչպես են կառավարում շղթայական ռեակցիան:

Եթե ուրանի կտորի զանգվածը մեծ է որոշակի արժեքից , որն ընդունված է անվանել կրիտիկական զանգված, ապա յուրաքանչյուր տրոհման պրոցեսում ծնված նեյտրոններն իրենք են տրոհում ոըրանի նորանոր միջուկներ: Դրա հետևանքով տրոհված միջուկների թիվը և, հետևբար, անջատված էներգիան աճում են հսկայական արագությամբ: Տեղի է ունենում այսպես կոչված անկառավարելի շղթայական ռեակցիա կամ ատոմային պայթյուն: Հենց այս պրոցեսն է ատոմային ռումբի գործողության հիմքում: Ատոմային ռումբը բաղկացած է ուրանի երկու կտորից, որոնց զանգվածները փոքր են կրիտիկական զանգվածից, բայց միանալիս նրանց ընդհանուր զանգվածը գերազանցում է կրիտիկականը:

  • Ինչ է միջուկայն ռեակտորը: 

Այն սարքը, որտեղ տեղի է ունենում ուրանի միջուկների կառավարելի տրոհումը, անվանում են միջուկային տրոհման ռեակտոր:

4.Թվարկեք միջուկային ռեակտորի հիմնական մասերը:

Ռեակտորում ուրանի միջուկների տաքացնում է առաջին կոնտուրի ջուրը, որը ջերմափոխանակիչում իր ներքին էներգիան հաղորդում է երկրորդ կոնտուրի ջրին: Ստացած  ջերմաքանակի հաշվին այն վերածվում է գոլորշու, որն աշխատեցնում է շոգետուրբինը, որին միացած գեներատորն էլ էլեկտրական էներգիա է արտադրում: Ռեակտորից, շոգետուրբինից և էլեկտրական գեներատորից կազմված կայանքը հենց ատոմային էլեկտրակայնն է:

5. Ինչ գիտեք Հայկական ատոմակայանի մասին: Ատոմային էներգետիկա, Բնապահպանական խնդիրներ և հետևանքներ: (Հավաքել և ներկայացնել տեղեկություն): 

Ներկայում ՀՀ ԱԷԿ կայանի արտադրանքը բավարարում է Հայաստանի բնակչության կողմից օգտագործվող էլեկտրաէներգիայի 40%–ը։ 1988 թվականին Հայաստանում տեղի ունեցած երկրաշարժից հետո ծագած անհանգստությունների պատճառով կայանը փակվեց։ Սակայն, Թուրքիայի և Ադրբեջանի կողմից Հայաստանի շրջափակումը, որը Հայաստանում էներգիայի պակասություն առաջացրեց, պատճառ դարձավ 1993 թվականին Հայաստանի կառավարության կողմից կայանի վերաբացման որոշում կայացնել։ Երկրորդ էներգաբլոկը գործողության բերվեց 1995 թվականի հոկտեմբերի 26-ին։

Մեծամորի ատոմակայանը գտնվելով ընդամենը 16 կմ հեռավորության վրա հայ-թուրքական սահմանից, նրա միջավայրի խնդիրները շատ կարևոր նշանակություն ունեն Հայաստանի, ինչպես նաև Թուրքիայի համար։ Եվրոպական Միությունը մեկ անգամ չէ, որ ցուցաբերել է իր անհանգստությունը այս հարցում։ Նախկինում բազմաթիվ առաջարկություններ են եղել ատոմակայանի գործունեությունը դադարեցնելու հետ կապված, բայց, քանի որ այն շատ մեծ նշանակություն ունի Հայաստանի համար, Հայաստանի կառավարությունը որոշեց, որ այն պետք է աշխատի այնքան ժամանակ, քանի դեռ նորը չի կառուցվել։ Ճառագայթումը այն լուրջ խնդիրներից մեկն է, որ ատոմակայանը կարող է առաջացնել, բայց դիզայնի լուծումները այնպիսին են, որ երաշխավորում են ատոմակայանի անվտանգությունը։

2021 թ․ հոկտեմբերի 17-ին Հայկական ԱԷԿ-ը միացվել է Հայաստանի միասնական էներգահամակարգին։ ՀԱԷԿ-ի արդիականացման ու շահագործման ժամկետի երկարաձգման ծրագրի շրջանակում պլանային-նախազգուշական վերջնական վերանորոգումն (ՊՆՎՎ 2021) ավարտվել է։ Այս տարին Հայկական ատոմակայանի համար հարուստ է կարևոր իրադարձություններով և հոբելյաններով՝ 55 տարի առաջ կայացվեց կայանը կառուցելու որոշումը, իսկ 10 տարի անց ատոմակայանը միացավ Հայաստանի էներգահամակարգին։

6. Որոնք են միջուկային էներգետիկայի վտանգավորության հիմնական աղբյուրները:

Միջուկային էներգետիկայի վերաբերյալ կարծիքները տարբերվում են։ Համաշխարհային միջուկային ասոցիացիան և միջուկային էներգիայի բնապահպանները, պնդում են, որ միջուկային էներգիան անվտանգ, կայուն էներգիայի աղբյուր է, որը նվազեցնում է ածխածնի արտանետումները։ Միջուկային էներգետիկային դեմ արտահայտվողներն իրենց հերթին գտնում են, որ միջուկային էներգիան բազմաթիվ սպառնալիքներ է ներկայացնում մարդկանց և շրջակա միջավայրի համար։

Սակայն միջուկային էներգիայի թափոնները շատ վտանգավոր են: Ընդհանուր առմամբ, դրանք բացասական են առողջության և շրջակա միջավայրի համար: Ռադիոակտիվ թափոնները լրջորեն աղտոտված են և մահացու: Դրա քայքայումը տևում է հազարավոր տարիներ, ինչը նրա կառավարումը դարձնում է շատ նուրբ:

Սիմբիոզ: Ի՞նչ է սիմբիոզը

Սիմբիոզը (հունարեն σύν- սին- միասին, βίωσις- վիոսիս (բիոսիս)- ապրել ) երկու կամ ավելի տարբեր կենսաբանական մարմինների միջև փոխազդեցուդյունն է։ Այն կարող է լինել շահավետ, փոխշահավետ և կարող է պատահել որ մի մարմնին այդ փոխազդեցությունը վնասի, իսկ մյուսին ոչ օգնի և ոչ էլ խանգարի։

Սիմբիոզի օրինակներ են՝

Միջատների ծաղիկի փոշոտումը (միջատները ստանում են նեկտար կամ այլ սնունդ, իսկ ծաղիկը փոշոտում է), կլոուն ձուկը և անեմոն ջրային բույսը (կլոուն ձուկը ուտում է անողնաշար կենդանիներին, որոնք վտանգ են սպառնում անեմոնին, նաև ձկան արտաթորանքը անեմոնի համար սննդային նյութ է։ Իսկ ձուկը գիշատիչներից պատսպարվում է անեմոնի մեջ, որը ունի դաղող բջջիջներ, որը սակայն կլոունին վտանգ չի սպառնում նրա ուժեղ իմունիտետի շնորհիվ), մամուռները ու ծառերը (մամուռները ծառը օգտագործում են որպես հենարան, այլ ոչ սննդի աղբյուր, իսկ ծառը դրանից ոչինչ չի կորցնում կամ ստանում։ Ստացվում է, որ մամուռը օգուտ ստանում է, իսկ ծառն անտարբեր է մնում)։

Սիմբիոզի ձևերը՝

Կոոպերացիա
Կոպերացիան այն փոխազդեցությունն է, որից բոլոր մարմիններն էլ ստանում են օգուտ, սակայն նրանց համակեցությունը ու փոխազդեցությունը պարտադիր պայման չի։ Կոպերացիայի օրինակ է մենակյաց խեցգետնին ու կորալյան պոլիպների՝ ակտիաների փոխազդեցությունը, մենակյաց խեցգետինը իր վրա տանում է ակտինային, ակտինային դա ձեռնտու է, քանի որ իր որսի տարածքը մեծանում է։ Օգուտ է ստանում նաև խեցգետինը, ակտինայի որսի մի մասով սնվում է խեցգետինը։

Կոմենսալիզմ
Երբ փոխազդեցության կողմերից մեկը ստանում է օգուտ, իսկ մյուսն անտարբեր է տվյալ փոխազդեցությանը։ Վերը նշված ջրիմուռի ու ծառի օրինակը վառ կոմենսալիզմի օրինակ է։ Կոմեսալիզմի օրինակ է նաև այն, երբ մի տեսակը սնվում է մյուս տեսակի սննդի մնացորդներով, օրինակ երբ փոքր ձկները շնաձկանը շրջապատած հետևում են նրան, շնաձկան որսի դեպքում մի մասը նրանց է բաժին ընկնում։ Շնաձկան ներքո նրանք նաև պաշտպանված են։ Այսինքն ստացվում է, որ փոքր ձկները ստանում են օգուտ, իսկ շնաձուկն այս գործընթացին անտարբեր է։

Ամենսիալիզմ
Այս այն փոխազդեցությունն է, երբ մի տեսակը ճնշում է մյուսին իսկ ինքը վնաս չի կրում։ Օրինակ՝ բարդու կողքին աճել է թուփ, որը միշտ ստվերում է մնում ու մասամբ է ստանում արևի ջերմությունը, այս դեպքում բարդին ճնշում է թփին։ Թուփը կրում է ճնշում բարդուց, սակայն բարդին անտարբեր է այս փոխազդեցությանը։

Մուտուալիզմ
Այս փոխհարաբերությունը բոլոր կողմերին էլ շահավետ է, և նրանց համակեցությունն ու փոխազդեցությունը դառնում է պարտադիր բոլոր տեսակների համար։ Օրինակ է վերևում գրված միջատների ու ծաղիկների փոխհարաբերությունը, եթե միջատները չմտնեն փոխազդեցության մեջ չեն ունենա նեկտար, իսկ ծաղիկները չեն փոշոտի, ստացվում է որ նրանց փոխազդեցությունը պարտադիր պայման է։

Մակաբուծություն
Մակաբուծությունը այն փոխհարաբերությունն է երբ մի մարմինը կախված է մյուսից, ստանում է սնունդ, և օգտագործում նրան որպես ապրելու միջավայր։ Մակաբուծությունը ունի երկու տեսակ առաջինը՝ ժամանակավոր․
Արյունածուծ մոծակը ապրում է արտաքին աշխարհում, մյուս մարմնի վրա հարձակվում է սնվելու համար։
Արգասային տիզը ապրում է տիրոջից ոչ հեռու։
Լուն ապրում է մարմնի վրա իր զարգացման շրջանը մեծ մասը։
Երկրորդը՝ մշտական․
Էխինակոկը չի կարող ապրել առանց իր տիրոջ

Homework 10. 05. 22

…. But in fact, she is about seventy.

She looks like a woman of forty but in fact, she is about seventy.

This cake looks awful but in fact, it tastes OK.

He looks very unfriendly but in fact, he is a kind person.

I feel kind of blue but in fact, my temperature is normal.

That attraction looks awesome  but in fact, it is extremely dangerous.

He is very naughty but in fact, he looks calm and relaxed.

The train looks very old but in fact, it really goes fast.

II.Write three or four short sentences for each of these things to describe how they look, smell, feel, sound. You may use a dictionary and study the words which you don’t know.

Nouns – Concrete, sandpaper, hair, diamond, lemon, baby, brick, ice-cream, porridge, cashmere (այծի փափուկ բուրդ), curry, garlic, roses, raw fish, bagpipes-պարկապզուկ, piano

Adjectives – sour, cold, silly, hard, tasty, spicy, sweet, smooth, soft, fresh, nice, oily, dusty, out of tune, disgusting, hot, cute, beautiful, exciting, loud, juicy

For example: The lemon looks fresh. The lemon tastes sour. The lemon feels juicy.

My hair is soft.  Her hair is oily. My mom’s hair is beautiful.

The baby is cute. This baby is so loud.  The baby is cold. This baby is silly.

I like eating cold ice-cream in Summer. This ice-cream is too sweet.  This chocolate ice-cream is very testy.

The roses smell nice. The roses are fresh. The red roses are the most beautiful.

The garlic tastes disgusting. Today I have bought fresh garlic.

The concrete is hard. The concrete is smooth. The concrete is dusty.

Եթե գոյականը անհաշվելի է, ապա կարելի է գործածել առանց հոդի:

III. Choose the Right Form of the Predicate

Two dollars (is, are) not enough to buy a ticket for the theatre.

The two dollars (is, are) exactly alike.

Mathematics and Physics (is, are) difficult subjects.

Phonetics (is, are) taught at our university.

The girls as well as the teacher (want, wants) to discuss that question.

The coach as well as the players (want, wants) to postpone the match because of the heavy rain.

Either the headmaster or the staff (is, are) always late for the meeting.

Either the staff or the headmaster (is, are) always late for the meeting.

Neither the teacher nor the pupils (hope, hopes) for better results.

Neither the pupils nor the teacher (hope, hopes) for better results.

To go to school and to study (is, are) his favorite occupation.

Great Expectations ( is, are) one of my favorite books.

His wife and his children’s mother (is, are) abroad.

The boys are playing football in the yard.

Who (is, are ) playing in the yard?

15 .Trousers (was, were) first worn in 1815.

16 Japanese economics (is, are) based on high technology.

17. The Netherlands (is, are) in North Europe.

18. The jury (was, were) speaking loudly in the corridor.

19. The orchestra ( is, are) playing very well today.

20. The orchestra (was, were ) conducted by Ohan Duryan last night.

21. The audience (was, were ) still applauding when the actor left the stage.

22. Many (doesn’t, don’t ) stand the feeling of humiliation.

23. Both Martha and Sarah (is, are )happy to receive guests.

24. Neither he nor we (is, are ) eager to see Mr. Brown.

25. Stars on the flag ( is, are ) another symbol of the country.

26. Measles (is, are ) children’s disease.

27. Everybody was present at the meeting, (wasn’t he, weren’t they) ?

28. The news about his arrival (has, have ) troubled me much.

29. Yeritsyan and Sons (sells, sell) food products.

30. Which of them (is, are ) your partner?

Ճառագայթաակտիվություն

  • Ինչ է ալֆա մասնիկը? Թվարկեք դրա բնութագրերը:

Ռեզերֆորդը ուսումնասիրելով շեղման չափը  և ուղղությունը, ինչպես նաև չափելով շեղված փնջերի մասնիկների լիցքը, նա պարզել է, որ քիչ շեղված փնջի մասնիկներն ունեն դրական լիցք, որը հավասար է տարրական լիցքի կրկնապատիկին՝ +2e, և հելիումի ոտոմի զանգված: Դրանք անվանել են α (ալֆա)-մասնիկներ, իսկ դրանց փունջը՝ α-ճառագայթումը:

  • Ինչ է բետտա մասնիկը? Թվարկեք դրա բնութագրերը:

α-ին հակառակ կողմ շեղված փնջի  մասնիկները լույսի արագությանը մոտ արագություններով շարժվող էլեկտրոններ են, որոնք անավանել են  β (բետա)-մասնիկներ  (β-ճառագայթում):

  • Ինչ է գամմա մասնիկը? Թվարկեք դրա բնութագրերը:

Փնջում չշեղված բաղադրիչներն անվանել են γ  (գամմա)-ճառագայթում: γ-ճառագայթումը կարճ՝ 10-10:10-13մ ալիքի երկարությամբ էլեկտրամագնիսական ճառագայթում է:

  • Ինչ է ճառագայթման կլանված բաժնեչափը. և ինչ միավորով է չափվում այն:

Ճառագայթման կլանված բաժնեչափ է կոչվում ճառագայթման կլանված էներգիայի հարաբերությունը ճառագայթահարված նյութի զանգվածին.

D=E/m որտեղ E-ն կլանված էներգիան է, m-ը՝ ճառագայթավորված նյութի զանգվածը: ՄՀ-ում ճառագայթման կլանված բաժնեչափ արտահայտում են գրեյներով (կրճատ՝ Գր): 1 գրեյը հավասար է 1 կգ զանգվածով ճառագայթահարող նյութին իոնացնող ճառագայթման 1 Ջ էներգիա փոխանցելու ժամանակ կլանված ճառագայթման բաժնեչափին. 1Գր=1Ջ/կգ:

  • Ճառագայթման որ բաժնեչափն է մահացու մարդու համար:

Ճառագայթման բնական ֆոնի (տիեզերական ճառագայթներ, շրջապատող միջավայրի ճառագայթաակտիվություն) պատճառով մեկ մարդուն բաժին ընկնող ճառագայթման տարեկան բաժնեչափը 2*10-3Գր է: Ճառագայթման պայմաններում աշխատող մարդկանց համար տարեկան առավելագույն բաժնեչափը սահմանված է 5*10-2Գր է: Կարճ ժամանակում ստացած 3:5 Գր ճառագայթման բաժնեչափը մահացու է:

  • Որ օրգան-համակարգերն են հատկապես խոցելի ճառագայթահարման համար և ինչ օգտակար ազդեցություն ունի փոքր բաժնեչափով ճառագայթահարումը:

Ճառագայթահարման նկատմամբ խոցելի են հատկապես ողնուղեղի և արյունաստեղծ համակարգի այլ տարրեր: Ճառագայթման 0,5:1 Գր բաժնեչափի դեպքում դրանց բնականոն գործունեությունը խախտվում է: Սակայն եթե ճառագայթումից վնասել են ոչ բոլոր բջիջները, ապա արյունաստեղծ համակարգն ամբողջությամբ վերականգնում է իր գործառությները:

Ճառագայթահարմար ազդեցության նկատմամբ զգայուն է հատկապես մանկական օրգանիզմը:

Ճառագայթահարումը բացասաբար է անդրադառնում ժառանգականության կոդի վրա:

Սակայն փոքր բաժնեչափերով ճառագայթահարումը կարող է նաև նպաստել որոշ հիվանդւոյթւոնների բուժմանը: Օրինակ՝ հայտնի է, որ քաղցկեղի ուռուցքների արագ բազմացող բջիջները ճառագայթահարման նկատմամբ ավելի զգայուն են, քան սովորական բջիջները: Այս երևույթի վրա է հիմնված քաղցկեղի բուժումը γ-ճառագայթներով:

  • Ինչպիսին են ատոմի և միջուկի բնութագրական չափերը:

Ատոմի բնութագրական չափը 10-10մ է, իսկ միջուկինը՝ 10-15մ այսինքն՝ մոտ 100000 անգամ փոքր ատոմի չափերից: Հայտնի է նաև, որ ատոմի զանգվածը գործնականում համընկնում է մկջուկի զանգվածին:

  • Ինչ կառուցվածք ունի միջուկը:

Ճառագայթաակտիվության երևույթի հայտնագործումը հայտնագործումը հաստատել է այն ենթադրությունը, որ ատոմի միջուկն ունի բարդ կառուցվածք:

1913թ. Ռեզերֆորդն առաջարկել է վարկած, որի համաձայն՝ բոլոր քիմիական տարրերի միջուկներում պարունակում են ջրածնի ատոմի միջուկներ, որոնք Ռեզերֆորդն անվանել է պրոտոն (հունարեն՝ «պրոտոս»՝ առաջին բառից): Այդպիսի ենթադրության համար հիմք են ծառայել արդեն հայտնի, փորձնական եղանակով ստացված մի շարք փաստեր, մասնավորապես՝ այն, որ բոլոր քիմիական տարբերի ատոմական զանգվածքները ջրիածնի ատոմի զանգվածի բազմապատիկներն են:

  1. Որ մեծությունն են անվանում միջուկի զանգվածային թիվ:

1932 թ. անգլիացի գիտնական Ջեմս Չեդվիկը փորձով հայտնաբերել է մի նոր մասնիկ, որի զանգվածը մոտավորապես հավասար է պրոտոնի զանգվածին և չունի էլեկտրական լիցք:Նոր մասնիկը նա անվանել է նեյտրոն:

Նեյտրոնի հայտնաբերումից հետ հայ ֆիզիկոս և աստղաֆիզիկոս Վիկտոր Համբարձումյանը, ռուս ֆիզկոս Դմիտրի Իվանենկոն  և գերմանացի Վեռներ Հայզենբերգն առաջարկել են միջուկների կառուցվածքի պրոտոն-նեյտրոնային մոդելը, որը հետագայում հիմնավորվել է բազմաթիվ փորձերով:

Տվյալ տարրի միջուկում պրոտոնների թիվը հավասար է Մենդելեևի աղյուսակում տարրի Z կարգաթվին: Նեյտրոնների թիվը միջուկում նշանակում են N տառով: Միջուկի պրոտոնների Z թվի և նեյտրոնների N թվի գումարն անվանում են միջուկի զանգվածային թիվ և նշանակում տառով.

A=Z+N

  • Ինչ է իզոտոպը: Ջրածնի ինչ իզոտոպներ գիտեք:

Այն քիմիական տարրերը, որոնք ունեն նույն կարգաթիվը, այսինքն՝ նույն թվով պրոտոններ, սակայն տարբեր ատոմային զանգվածներ, կոչվում են իզոտոպներ:

Օրինակ՝ ջրածնի իզոտոպ դեյտերիումի միջուկն ունի 1 պրոտոն և 1 նեյտրոն, իսկ մյուս իզոտոպ տրիտիումի միջուկը՝ 1 պրոտոն և 2 նեյտրոն:

Թեստ 2

  1. Դասերից հետո տղային տեսնելիս տնտեսուհին ինչի՞ վրա զարմացավ:
  1. Տղան ծամոն էր ծամում:
  2. Տղան չէր ուզում տուն գնալ, որովհետև խաղում էր երեխաների հետ:
  3. Տղային ոչ մի վատ բան չէր պատահել:
  4. Տղան զարմանալի թեթևությամբ ցած թռավ աթոռից, որպեսզի դասարան գնա:
  • Ո՞ր միտքը չի հակասում տեքստի I հատվածի բովանդակությանը:
  1. Էմին պատկերացում չուներ, թե ինչ է դպրոցը:
  2. Տղան առաջին անգամ էր որևէ տեղ գնում առանց հոր:
  3. Նոր հագուստների մեջ տղան իրեն լավ չէր զգում:
  4. Էմին կարծում էր, որ տղայի համար դեռ շուտ է դպրոց գնալը:
  • Հետևյալներից ո՞րը տեքստում կա:
  1. Ուսանելի առարկաներ
  2. Իրապատում հեքիաթներ
  3. Ժողովրդական առած-ասացվածքներ
  4. Զվարճարալի բառախաղեր
  • Ո՞ր բառն է սխալ գրված:
  1. բրդյա
  2. հարդակ
  3. արթուն
  4. զվարթ
  • Ո՞ր բառն է սխալ գրված:
  1. ինչևէ
  2. անէական
  3. ակնէրև
  4. Ելևէջ
  • Ո՞ր բառում հնչյունափոխություն չկա:
  1. սրամիտ
  2. ծիծաղել
  3. տնօրեն
  4. ուսուցչուհի
  • Տրված բառերի ո՞րը սարսափել բառին հոմանիշ չէ:
  1. զարհուրել
  2. վհատվել
  3. երկյուղել
  4. Վախենալ
  • Ո՞ր բառում գաղտնավանկ չկա:
  1. տնտեսուհի
  2. ուսուցչուհի
  3. նախասրահ
  4. Զվարճալի
  • Ո՞ր բառն է կազմությամբ բարդ:
  1. քաղաքային
  2. զբոսայգի
  3. դասարան
  4. Ճանապարհ
  1. Ո՞ր բառում մեկից ավելի ածանց կա:
  1. ուսուցչուհի
  2. տնտեսուհի
  3. ծիծաղելի
  4. Թեթևություն
  1. Ո՞ր բառի հոգնակին է կազմվում եր-ով:
  1. աղբարկղ
  2. զգեստ
  3. դուռ
  4. Նախասրահ
  1. Ո՞ր բառն է ժխտական դերանուն:
  1. Երբեք
  2. չգիտի
  3. ոչինչ
  4. Բոլորովին
  1. Ո՞ր բայը սոսկածանցավոր չէ:
  1. հագնել
  2. վերջանալ
  3. կրկնել
  4. Թռչել
  1. Ո՞ր նախադասության մեջ ստորդասական շաղկապ կա:
  1. I. 2
  2. I. 3
  3. II. 1
  4. II. 2
  1. Նախադասության անդամներից որի՞ ձրաբանական վերլուծության մեջ սխալ կա:

Ջիմը հաստատ ասել չէր կարող, միայն գիտեր, որ ծամոնի խաղն իրեն դուր է գալիս, երեխաները՝  նույնպես:

  1. դուր է գալիս-բայ, անկատար ներկա
  2. իրեն-անձնական դերանուն, I դեմք
  3. ասել-անորշ դերբայ
  4. միայն-սահմանափակման վերաբերական
  1. Ո՞ր նախադասությունն է բարդ համադասական:
  1. II. 2
  2. II. 11
  3. III. 12
  4. IV. 10
  1.  Տրված նախադասության մեջ ընդգծված բառի ի՞նչ պաշտոն է կատարում:

Էմին նախասրահում սպասում էր դասերը վերջանալուն:

  1. Ժամանակի պարագա
  2. Հանգման անուղղակի խնդիր
  3. Ուղիղ խնդիր
  4. Վերաբերության անուղղակի խնդիր
  1. Ո՞ր նախադասության մեջ բաղադրյալ ստորոգյալ չկա:
  1. I. 6
  2. II. 2
  3. III. 2
  4. IV. 14
  1. Ո՞ր նախադասության մեջ բացահայտիչ չկա:
  1. I. 1
  2. I. 2
  3. II. 11
  4. II. 3
  • Նախադասության անդամներից որի՞ շարահյուսական վերքլուծության մեջ սխալ կա:

Սակայն նա իրեն հպարտ զգաց տեսնելով, թե Ջիմն ինչպիսի թեթևությամբ ցած թռավ աթոռից, որպեսզի դասաևան գնա:

  1. Դասարան-տեղի պարագա
  2. Ինչպիսի-որոշիչ
  3. Թեթևությամբ-միջոցի անուղղակի խնդիր
  4. Գնա-ստորոգյալ
  • II հատվածից դուրս գրել մի բառ, որում ը-ի զղում կա:

Զգաց

  • II հատվածից դուրս գրել մի բառ, որի շեշտը վերջին վանկի վրա չէ:

տնտեսուհի

  • IV հատվածից դուրս գրել գրեթե բառի հոմանիշը:

Համարյա

  • Տեքստի ո՞ր բառն է նշանակում մարմնի որևէ անդամի վնասվածք պատճառել:

հաշմել

  • Տեքստից  դուրս գրել մեկ բարդածանցավոր բառ:

Տնտեսուհի

  • IV հատվածից դուրս գրել արմատ+հոդակապ+արմատ կազմությամբ բառը:

Սրամիտ

  • II հատվածից դուրս գրել գործիական հոլովով դրված 1 գոյական:

աղջիկներով

  • III հատվածից դուրս գրել ստացական հոդով գոյականը:

Երեսիդ

  •  I հատվածից դուրս գրել այն բառը, որի հոգնակին անկանոն  է (չի կազմվում եր կամ ներ վերջավորությամբ):

Կին-կանայք

Նա-նրանք

  • IV հատվածից դուրս գրել ըզձական եղանակով դրված մեկ բայ:

Պատասխանեիր

  • IV հատվածից դուրս գրել 1 ժամանակի մակբայ:

Ժամանակ

  • III. 9 բարդ նախադասւոյթւոնը քանի՞ պարզ նախադասությունից է բաղկացած:

4

  • IV. 10 նախադասությունից դուրս գրել այն բառը, որըհանդես է եկել ուղիղ խնդրի պաշտոնով:

Ջիմին

  • Գրել II. 1 նախադասության գնալը բառի պաշտոնը:

Ստորոգյալ

  • IV. 11 նախադասության մեջ բութը ինչի՞ համար է դրված:

Զեղչված անդամի համար

Լևոն Առաջին

  • Նկարագրե՛ք Լևոն 1-ին արքայի ներքին և արտաքին քաղաքականությունը։ 

    Թորոս I-ին (1100-1129թթ.)  հաջորդեց նրա եղբայրը Լևոն  I-ը (1129-1137թթ.): Նա վճռեց տիրել Դաշտային Կիլիկիային: Լևոնը բյուզանդացիներից խլեց Մսիս, Ադանա և Տարսոն քաղաքները: Համառ պայքարից հետո Կիլիկյան Հայաստանի սահմանները հարավում հասան մինչև Միջերկրական ծով:  

    Բյուզանդիան չէր կարող հաշտվել Կիլիկիայի կորստի հետ: 1137 թ. գարնանը բյուզանդական մի մեծ բանակ կայսեր գլխավորությամբ գրավեց Դաշտային Կիլիկիայի մի շարք քաղաքներ: Լևոնը հայկական փոքրաթիվ ուժերի հետ ամրացավ Վահկա բերդում, որի պաշտպանությունը տևեց վեց ամիս: Ի վերջո Վահկան ևս հանձնվեց: Լևոնը կնոջ և երկու որդիների՝ Ռուբենի ու Թորոսի հետ շղթայակապ տարվեց Կ. Պոլիս: 

    Կիլիկիայում ստեղծված հայկական պետությունը մի քանի տարով դադարեց գոյություն ունենակուց: 

    Գերված Լևոնը մահացավ բանտում, իսկ Ռուբենին կայսեր հրամանով մահապատժի ենթարկեցին: Թորոսը փախուստի դիմեց, վերադարձավ Կիլիկիա և գլխավորեց հայ ժողովրդի ազատագրական պայքարը: Նրան միացան նաև երկու եղբայրները՝ Մլեհը և Ստեփանեն, ովքեր կարողացել էին խուսափել գերությունից: 

     
  • Ներկայացրե՛ք 10-14-րդ դարերի նշանավոր համալսարանները 

     X-XIV դդ. նպաստավոր պայմաններ կային նոր կրթական համակարգի առաջացման և զարգացման համար: 

    Դպրոցները հիմնականում եկեղեցու տնօրինության տակ էին: Կային ծխական, վանական և տաճարային դպրոցներ: Արդեն IX դ. վանական և տաճարային դպրոցների հիման վրա ձևավորվեցին նոր վարդապետարաններ: 

    Միջնադարյան Հայաստանի նշանավոր ուսումնագիտական կենտրոններից էին Սանահինի և Հաղպատի վարդապետարանները: Իրենց գիտամանկավարժական գործունեությունն այստեղ են ացկացրել ժամանակի նշանավոր գործիչներ Դավիթ Ալակաորդին, Վարդան Արևելցին և ուրիշները: 

    Ժամանակի նշանավոր կրթական կենտրոններից էր նաև Նարեկի վարդապետարանը, որտեղ կրթությունը է ստացել աշխարհահռչակ բանաստեղծ Գրիգոր Նարեկացին: 

    Հայկական մշակույթի զարգացման գործում նշանակալից դեր խաղաց նաև Նոր Գետիկի (Գոշավանք) վարդապետարանը: Այն իր ծաղկումն ապրեց ուսուցչապետ Մխիթար Գոշի օրոք: 

     Հայ կրթամշակութային կյանքի զարգացման գործում շատ կարևոր դեր է խաղացել Գլաձորի համալսարանը: 1280-ական թթ. Հիմնադրված դպրոցը Եսայի Նչեցու րաբունապետության տարիներին հայտնի դարձավ «Գլաձորի համալսարան» անունով: 

    Մեծ էր նաև Տաթևի համալսարանի դերը: XIVդ. Երկրոդ կեսից մինչև XV դ. սկիզբը համալսարանի բեղմնավոր գործունեության շրջանն էր: Նրա ուսումնագիտական աշխատանքները ղեկավարում էին նշանավոր գիտնականները Հավհան Որոտնեցին և Գրիգոր Տաթևացին: 

    Կիլիկիայում գործող բարձրագույն դպրոցների շարքում մեծ հռչակ էր վայելում Սսի համալսարանը: Հայտնի էր Սկևռայի դպրոցը, որը հատկապես մեծ դեր ուներ Կիլիկյան Հայաստանի վանական տիպի դպրոցների շարքում: 

Լուսանկարչական ապարատ: Աչք և տեսողություն

  1. Նկարագրեք մթնախցիկի կառուցվածքը: 

     Դեռ անհիշելի ժամանակներից նկատել էին, որ պատի մեջ բացված փոքրիկ անցքի միջով մութ սենյակ թափանցող արևի լույսը դիմացի պատին վառ կլոր բիծ է առաջացնում, որն Արեգակի պատկերն է: Այդպիսի մթնեցված սենյակները կամ խցիկները, որոնց մեջ լուսատու կամ լուսավորված առարկայից լուսյը ներս է մտնում փոքրիկ անցի միջով, անվանում են մթնախցիկներ: Մթնախցիկի անցքի դիմացի պատին ստացվում է առարկայի շրջված պատկերը: Եթե մթնախցիկի անցքի մեջ հավաքող ոսպնյակ են տեղադրում, ապա առարկայի պատկերը դառնում է ավելի ցայտուն: Բայց որպեսզի մթնախցիկը դառնար լուսանկարչական ապարատ, մնում էր կատարել ևս մեկ քայլ՝ ամրակայել մթնախցիկի պատին ստացված պատկերը: Այդ քայլն արեցին ֆրանսիացի նկարիչներ Նիսեֆոր Նիեպսը (1765-1833 թթ.) և Լուի Ժակ Դագերը (1787-1851): 

     

    2. Նկարագրեք լուսանկարչական ապարատի աշխատանքի սկզբունքը: 

    Լուսանկարչական ապարատը կազմված է փակ, անթափանց պատերով խցիկից և օբյեկտիվից: Վերջինս լուսանկարչական ապարատի <<աչքն>> է, և սովորաբար, մի քանի ոսպնյակների համակցություն է: Անցնելով օբյեկտիվի միջով՝ լույսի ճառագայթները լուսազգայուն թաղանթով պատված ֆոտոժապավենի (կամ ֆոտոթիթեղի) վրա <<տպում>> են նկարահանվող առարկայի իրական, շրջված և փոքրացված պատկերը: Առարկայի պատկերը ֆոտոժապավենի (ֆոտոթիթեղի) վրա ամրակայելու համար անհրաժետ է, որ օբյեկտիվը բաց լինի մի որոշակի կարճ ժամանակի ընթացքում: Այդ ժամանակը կոչվում է պահաժամ: Օբյեկտիվը փակ վիճակից բաց վիճակի (և հակառակը) բերվում է հատուկ փակաղակի  միջոցով: Պատկերի ցայտունությունը կարգավորվում են՝ տեղաշարժելով օբյեկտիվը: Հեռավոր առարկաներ լուսանկարելու համար օբյեկտիվը տեղաշարժում են հետ, որեպսզի ֆոտոժապավենը մոտենա կիզակետին: Ընդհակառակւ, եթե առարկան մոտ է, ապա օբյեկտիվը փոքր-ինչ առաջ են տալիս: 

     
    3.Ինչն է կոչվում սևանկար-պատկեր և ինչը արտանկար պատկեր: 

    Լուսանկարչական ապարատի կարևոր մասերից է դիաֆրագման, որի միջոցով փոփոխվում են այն անցքի մակերեսը, որով լույսն ընկնում է օբյեկտիվին: Դրա շնորհիվ կարգավորվում է ֆոտոժապավենի լուսավորության աստիճանը: 

    Լուսանկարելուց հետո ֆոտոժապավենը մշակում են՝ հայտածում, որից հետո ժապավենի վրա ստացվում է սևանկար (նեգատիվ պատկերը): Վերջինիս վրա առարկայի լուսավոր մասերը մուգ են ստացվում, իսկ մուգ մասերը՝ լուսավոր: Սևանկարից ստանում են արտահատկերը (պոզիտիվ պատկերը), որտեղ արդեն լուսավոր և մուգ մասերն այնպիսին են, ինչպիսին լուսանկարող առարկան է: 

     4. Ինչպես է կառուցված աչքը: 

    Մարդու աչքն իր կառուցվածքով հիշեցնւոմ է լուսանկարչական ապարատը:Արտաքինից աչքը ծածկված է թաղանթով, որի առջևի մասը թափանցիկ է և կոչվում է եղջերաթաղանթ: Եղջերաթաղանթի հետևում տեղավորված է թափանցիկ մարմին՝ ակնաբյուեղը, որն իր ձևով նման է հավաքող ոսպնյակի: Աչքի ներքին շերտը ցանցաթաղանթն է: Այն տեսողական նյարդի մանրագույն ճյուղավորումներ պարունակող թաղանթ է: 
  2. 5. Ինչու է աչքը համարվում օպտիկական համակարգ: Որոնք են այդ օպտիկական համակարգի հիմնական մասերը: Ի՞նչ է ակոմոդացիան: 

    Աչքին ընկնող լույսը հիմնականում բեկվում  եղջերաթաղանթում և ակնաբյուրեղում, որոնք, ըստ էության, , կատարում են օպտիկական համակարգի օբյեկտիվի դեր: Բեկված լույսը ցանցաթաղանթի վրա առաջացնում է դիտվող առարկայի իրական, շրջված և փոքրացված պատկեր: Այդ լույսը միևնույն ժամանակ գրգռում է տեսողական նյարդի վերջույթները: Այդ գրգռումները հաղորդվում են գլխուղեղ, որտեղ էլ ձևավորվում է տեսողական զգայությունը: 

    <<Աչք>> օպտիկական համակարգում կարևոր դեր ունի ակնաբյորեղը: Հատուկ մկանների օգնությամբ այն կարող է դեֆորմացվել: Դրա հետևանքով փոփոխվում է ակնաբյուրեղի, հետևաբար՝ նաև աչքի օպտիկական ուժը: Հենց այդ պատճառով էլ ինչպես հեռու, այնպես էլ մոտիկ առարկաներ դիտելիս հնարավոր է ակնաբյուրեղի կենտրոնի և ցանցաթաղանթի հեռավորությունը պահպանել անփոփոխ (և այնպիսին, որի դեպքում ցանցաթաղանթի վրա ստացվում է դիտվող առարկայի հստակ պատկերը): Աչքի՝ իր օպտիկական ուժը փոփոխելու հատկությունն անվանում են ակոմոդացիա (լատիներեն՝ <<ակոմոդատիո>>՝ հարմարում բառից):